از سنت هاي زشتِ «عربِ جاهلی» اين بود كه فرزندانِ خود را مى كشت. آنها براي اين كار قبيح خود، سه توجیه داشتند: 1. وقتی دختران يك قبيله در يكي از جنگها اسیر شدند، در همان قبیله ازدواج کردند و هنگام درخواست پدران شان براي مراجعت به قبيله خود، ترجیح دادند با شوهران و فرزندان خود باشند. این مسئله بر پدران آنها سنگین آمد لذا تصمیم گرفتند دختران را در کودکی بکشند، تا دچار این مشکل نشوند. 2. از ترس اینکه درآمد آنها کم شود و نتوانند زندگی دختران را اداره کنند آنها را می کشتند. 3. برای تقرّب به بتها عزیزترین افراد خود را قربانی بتها می کردند.

از ديدگاه امام علي(ع)، ابزار پيشرفت پيامبر اكرم(ص) در عصر بعثت در چهار چيز خلاصه مي شد: 1. نصيحت و خيرخواهى. 2. اهل عمل بودنِ پيامبر(ص). 3. فرا خواندن به علم و دانش. 4. دعوت به مواعظ حسنه و خطابه هاى عاطفي.

امام علی(ع) مردم عصر خود را مخاطب قرار داده و به آنها هشدار مى دهد كه اوضاع زمان جاهليّت، ممكن است در زمان شما نيز تكرار گردد و آلودگى هاى آن زمان، دامان شما را بگيرد. به هوش باشيد! كه در لب پرتگاه قرار گرفته ايد. در واقع امام(ع) به طور ضمنى اين حقيقت تلخ را اعلام مى كند كه در عصر او به خاطر سوء تدبير خلفاى پيشين و به خاطر غرق شدن در ثروت هاى باد آورده كه از طريق غنايم جنگى در فتوحات اسلامى، جزيره عربستان را پر كرده بود جاهليّت ديگرى آغاز شده و مردم در آن گرفتار شده اند.

هر چند «تقلید» در برخی از موارد صحیح و ممدوح است، لکن در مواردی نیز مذموم و نادرست است؛ مانند: 1- تقلید از آداب ناپسند گذشتگان، که در طول تاریخ سبب انحطاط و سقوط اقوام بسیاری شده است. مانند وابستگی به رسوم جاهلی و حفظ آیین های بت پرستی گذشتگان. 2- تقلید به جهت کسب شهرت، که از افراد فاقد اندیشه سالم سر می زند، چرا که از پشتوانه منطقی و عقلی کافی برخوردار نیستند. 3- تقلید در راستای تامین منافع حزبی، که عقل آن را نمی پسندد، اما به جهت تأمین منافع حزبی و جناحی، از آن رفتار غلط «تقلید» می کنند.

امام علی(ع) در توصیف عصر «جاهليّت» می فرماید: «گواهى مى دهم که محمد(ص) فرستاده اوست؛ و او را زمانى مبعوث كرد كه مردم غرق گناه بوده و در بین امواج حيرت سرگردان بودند و افسار هلاکت آنها را به هر سو می کشید و قفل هاى نادانى و گمراهى بر قلبهايشان زده شده بود». بر این اساس حضرت با تشبیهاتی گويا به ترسیم وضعیت عصر جاهلی می پردازد؛ آری به راستى تا انسان با مشکلات فكرى، عقيدتى و اخلاقى این دوره آشنا نشود، به عظمت مقام پيامبر(ص) و خدمات آن حضرت در تبديل جامعه جاهلى به جامعه اسلامى پى نخواهد برد.

امام علی(ع) در خطبه 95، درباره وضعيّتِ عصرِ جاهلیّت می فرماید: «خداوند پیامبر(ص) را زمانی مبعوث کرد که مردم در حیرت و سرگردانی بودند و جاهلیّتِ شدید، آنها را سبک مغز ساخته بود، هوی و هوس های سرکش آنها را به خود جلب كرده و تكبّر و خودبرتربينى آنها را به پرتگاه افكنده بود». با دقت در بیانات امام(ع) متوجه می شویم که ریشه اصلی بدبختی مردم عصر جاهلیّت، جهل و گمراهى و هوی پرستى و فتنه گرى و تكّبر بود؛ صفات زشت و ناپسندى كه هر يك از آنها برای سقوط جامعه اى كافى است.

در جاهلیت عرب، هنگامى که وقت وضع حمل زن فرا مى رسید، همسرش حفره اى در زمین حفر مى کرد و بالاى آن مى نشست، اگر نوزاد دختر بود، آن را در میان حفره پرتاب مى کرد، و اگر پسر بود، آن را نگاه مى داشت. عامل پیدایش این جنایت، امور مختلفى بوده است از جمله: عدم ارزش زن، به عنوان یک انسان در جامعه جاهلى. مسأله فقر شدید، با توجه به این که دختران همانند پسران قادر بر تولید اقتصادى نبودند، و در غارت گرى ها شرکت نداشتند. همچنین، این فکر که در جنگ هاى قبیله اى ممکن بود دختران به اسارت در آیند و ... .

یکی از اقدامات موثر پیامبر(ص) در تشکیل حکومت اسلامی، ملاقات با نمایندگان مردم مدینه در موسم حج بود. آنان در این ملاقات ها به عنوان «پيامبر و رهبر» با آن حضرت بيعت کردند. اين هيأت ها، مقدّمات هجرت پيامبر(ص) به مدینه و تأسيس حكومت اسلامى را فراهم ساختند. دیگر اینکه ایشان با فرستادن گروهی از مسلمانان به حبشه صداى آئين اسلام را به آفريقا نیز رساندند و با این کار موجبات آشنایی مسلمانان با وضع دولت و حكومت آن کشور و کسب تجاربی نسبت به حکمرانی را فراهم نمودند.

امام علی(ع) درباره اوضاع جاهليّت مي فرمايد: «خدا پيامبر(ص) را مدّت ها بعد از بعثت پيامبران پيشين فرستاد؛ [در حالي كه] امّت ها در خواب عميقى بودند. فتنه ها مردم را هدف گرفته و اعمال خلاف منتشر بود. آتش جنگ ها برپا و دنيا پر از فريب شده بود. [جهان انسانيت مانند باغي بود كه] تمام برگ هايش به زردى گراييده و باغبان از ميوه هايش مأيوس گشته و آبها در زمين فرو نشسته بود. مناره هاى هدايت كهنه و پرچم هاى ضلالت آشكار شده و دنياى آن زمان، در برابر اهلش قيافه اى خشن و در مقابل طالبانش چهره اى عبوس داشت».

در زمان ما بسيارى از اصول جاهليّت در اشكال مدرن حاكم شده است. در «عصر جاهليّت» انسان ارزش واقعى نداشت و خونريزي و غارت اموال، كار روزانه بود و در عصر ما نيز مهمترين اصل، كسب درآمد بيشتر است ولو با فروش سلاح هاى كشتار جمعى. در آن عصر، دختران را زنده به گور مي كردند، در عصر ما نيز سقط جنين انجام مى شود. در آن زمان، زنانِ آلوده، بر در خانه خود پرچم مى زدند، امروز نيز زنان فاسد در جرايد دنيا، آگهى هايى براي فروش خود مى دهند مسائل اخلاقى فراموش شده و فساد، بسيارى از مناطق جهان را گرفته است.