اسلام هرگونه کار ثمربخش را جهاد دانسته و کارگران را به عنوان مجاهدان راه خدا و گاهی برتر دانسته است. از این رو امام رضا(ع) می فرماید: «آن کس که برای تامین زندگی خویش تلاش می کند و مواهب الهی را در پرتو کار می طلبد از مجاهدان راه خدا گرانقدرتر است»؛ زیرا مجاهدان، حافظ وضع موجود جامعه هستند؛ اما کارگران در مسیر توسعه امروز و فردای جامعه تلاش می کنند. از سویی هیچ نظام سیاسی بدون پشتوانه یک اقتصاد قوی و شکوفا باقی نمی ماند. لذا پیامبر(ص) دستِ پینه بسته «سعد انصاری» را بوسیده و فرمودند: «این دستی است که آتش دوزخ به آن نخواهد رسید».

 معمولا هر اندازه موجودات بزرگ‌ تر باشند قوانين حاكم بر آنها از ظرافت كمترى برخوردار است؛ در حالى كه اين معنى هرگز در اين عالم عظيم و پهناور صدق نمى ‌كند؛ يعنى آنها در عين عظمت و وسعت، قوانين بسيار دقيقی دارند. به عنوان مثال؛ بر اساس نظم دقیق، دانشمندان فلكى مى‌ توانند زمان دقیق خسوف و كسوف و طلوع و غروب ماه و خورشيد را محاسبه كنند. از سویی بر اساس نظم دقیق در گردش کره ماه و زمین، دانشمندان می توانند با محاسبه این تغییرات، سفينه فضايى خود را بصورت دقیق در كره ماه و زمين فرود بیاورند.

این سوره بر پنج محور زیر دور مى زند: 1 ـ قسمت مهمى از آن را مباحث معاد تشکیل مى دهد. 2 ـ مسأله توحید و آیات و نشانه هاى خدا در نظام آفرینش. 3 ـ داستان فرشتگانى که میهمان ابراهیم(ع) شدند و مأمور در هم کوبیدن شهرهاى «قوم لوط» بودند. 4 ـ هشدار به کافران و مجرمان با بیان داستان موسى(ع)،«قوم عاد»، «قوم ثمود» و «قوم نوح».5 ـ دلداری به پیامبر اسلام(ص) با بیان مبارزه اقوام متعصب با انبیاء گذشته.

قرآن در يكجا در سوره «نبأ» مى فرمايد: «عذاب الهى روزى است كه انسان آنچه را از قبل با دست هاى خود فرستاده مى بيند!» در آن روز انسان تمام آنچه را از پيش فرستاده با چشم خود مى بيند؛ يعنى اعمالش در نظام آفرينش از بين نرفته و از نو جان مى گيرند و به صورت هاى مناسب مجسّم مى شوند. در جاي ديگر در سوره «آل عمران» فرموده: «روزى كه هركس آنچه از كار نيك انجام داده مى بيند و دوست دارد ميان او و اعمال بدى كه انجام داده است فاصله زيادى باشد» پس به تصريح قرآن، اعمال انسان در قيامت مجسم مي شود.

كلمه «يقتروا» از ماده «قَتْر» به معنى تنگ گرفتن است و نقطه مقابل اسراف مى باشد. این واژه در قرآن به معنای انفاق به کمتر از مقدار لازم گفته می شود و در واقع واژه هاي «قتر» و «اقتار» مراحل ضعيف «بخل» هستند؛ زيرا حدّاقل چيزى انفاق مى شود، هر چند كمتر از مقدار شايسته باشد؛ در حالى كه در مراحل شديدترِ «بُخل»، هيچ گونه انفاقى در كار نيست.

مسئله نظم و قانون در پهنه آفرينش يكى از اساسى ترين مسائل اين عالم محسوب مى شود. مشاهده وضع عمومى جهان، ما را به اين فكر مى اندازد كه بشريت نيز خواه ناخواه بايد در برابر نظام عالم هستى سر فرود آورد و قوانين منظم و عادلانه اى را بپذيرد و به مسير اصلى باز گردد و همرنگ اين نظام شود؟!

طبق آیه 43 سوره فاطر و آیات دیگر، سنت الهى تغییر ناپذیر است؛ زیرا خداوند به همه امور گذشته و آینده آگاه است و اینگونه نیست که با گذشت زمان، به مسائلى واقف شود که او را از سنت دیرینه اش بازدارد. منظور از«سنت»، قوانین ثابت و اساسى «تکوینى» یا «تشریعى» الهى است که هرگز دگرگونى در آن روى نمى دهد و این از یکسو، به همه رهروان راه حق دلگرمى و آرامش مى بخشد، و از سوى دیگر، وحدت دعوت انبیاء و یکپارچگى قوانین حاکم بر نظام آفرینش و نظام زندگى انسان ها را روشن مى سازد.

اگر براى این جهان، خدایان متعدد فرض کنیم، این چندگانگى بر مخلوقات و نظام حاکم بر جهان اثر مى گذارد و نتیجه آن عدم وحدت نظام آفرینش خواهد بود. از این گذشته، هر موجودى خواهان تکامل است، مگر آن وجودى که از هر نظر کامل بوده، که تکامل در او مفهوم ندارد، و اگر براى خدایان قلمروهاى جداگانه فرض کنیم، هیچ کدام داراى کمال مطلق نیستند، و طبیعى است که هر کدام در صدد تکامل خویش باشد و بخواهد عالم هستى را دربست در قلمرو خود قرار دهد، که لازمه آن برترى طلبى هر یک بر دیگری و ازهم پاشیدن نظام هستى است.

 نداشتن حساب ايام سال، برنامه هاى تجارى، اقتصادى، سياسى حتى وضع کشاورزى، دامدارى و صنايع را دچار هرج و مرج مى کند. لذا داشتن تقويمي مطابق با طبيعت که در همه شرايط بدون نياز به متخصصان در اختيار همگان باشد مزيت قابل توجهي است، نظام آفرينش چنان قابليتي در شکل ظاهري ماه نهاده که خود به تنهايي بعنوان يک روز شمار تقويم کافي است لذا تقويم قمري با اتکاي به حرکت دقيق ماه، زمين و خورشيد بدون نياز به متخصصان امکان تقويمي مناسب را در اختيار همگان قرار مي دهد.

محور بحث هاى سوره «ق»، مسأله «معاد» است و انکار آن توسط کافران، استدلال بر مسأله «معاد» از طریق توجه به نظام آفرینش و توجه به خلقت نخستین، اشاره به مسأله ثبت اعمال و مسائل مربوط به مرگ و حوادث روز قیامت، اوصاف بهشت و دوزخ و حوادث تکان دهنده پایان جهان؛ در این میان اشاراتى است کوتاه به سرنوشت دردناک اقوام طغیانگر پیشین (مانند قوم «فرعون»، «عاد»، «لوط»، «شعیب» و «تبع») و نیز دستوراتى براى توجه به خدا و ذکر او به پیامبر اسلام(ص).