در آموزه های اسلامی، کار یک جهاد بزرگ اجتماعی و مذهبی است. با اين وجود این برنامه حرکت آفرین اسلامی منافاتي با دستوراتی همانند زهد و توکّل و پرهیز از آرزوهای دراز و بی اعتنایی به دنیا ندارد؛ چون مفاهیمی مانند زهد، توکّل، طول امل و ... آنچنان مسخ و تحریف گشته و با سلیقه های شخصی کوته بینان آمیخته شده که چهره سازنده آنها را در اذهان عمومی کاملا دگرگون کرده، و بسیاری از مردم به ظاهر مسلمان این مفاهیم را پوششی برای نارسائی ها، تنبلي ها و کوته نگري های خود قرار داده اند و ... .

در پاسخ بايد گفت: اولا: به تصريح قرآن، الفاظ و عبارات و ساختار آن، از آنِ خدا است و با دستِ وحى انجام گرفته است. ثانیا: با اعجاز و تحدّى قرآن منافات دارد؛ زيرا گستره عاجز بودن شامل پيامبر(ص) نيز مى شود. ضمن اینکه چنين برداشتى از دو آيه از سوره «بقره» و «شعراء» كاملا سطحى مى نمايد؛ زيرا مقصود از «قلب» در آنها، شخصيّت درونى پيامبر(ص) است كه شخصيّت حقيقى او را تشكيل مى دهد.

امام علي(ع) درباره ویژگی های مؤمنان در «آخرالزّمان»، مي فرمايد: «آن [زمان]، زمانى است كه هيچ كس از فتنه نجات نمى يابد، مگر مؤمنِ بى نام و نشان! كه هنگام حضور، شناخته نمى شود و اگر غايب شود، كسى سراغش را نمى گيرد!، آنان چراغ هاى هدايت و نشانه هاي حركت در شب هاى تاريكِ رهروان راه حقّ اند و چون در ميان مردم اظهار وجود نمى كنند، و احمقانه و ناآگاهانه به افشاى اسرار نمى پردازند، خداوند درهاى رحمتش را به رويشان مى گشايد، و سختى ها را از آنان برطرف مى سازد!، اى مردم! به زودى زمانى برسد كه اسلام واژگون شود، همانند ظرفى كه واژگون شود و آنچه در آن است بريزد».

ایشان در خطبه 106، می فرماید: «هم اسلام آوردن آسان است و هم برنامه هاى آن آسان است، براى كسانى كه دست در دامنش زنند پناهگاهي امن، براى آنها كه به حريمش گام نهند وسيله سلامت و صلح، براى آنان كه از منطقش پيروى كنند دليل روشن، براى آنها كه از آن دفاع كنند گواه، براى كسانى كه از آن روشنايى بطلبند، نور، براى آنها كه آن را درك كنند، مايه فهم و براى آنها كه تدبّر كنند، سرچشمه عقل است، اسلام نشانه اى است براى جستجوگران و تيزبينان، مايه بصيرت است براى آن كس كه عزم بر درك حقيقت دارد، درس عبرتى است براى آن كس كه اندرز پذيرد و ...».

يكي از آسيب ها در جوامع ديني، وجود «خرافه» است. «خرافه» به هر كار غير عُقَلايي و غير منطقى كه نه پشتوانه وحى آسمانى داشته باشد، و نه عقل سالم آن را اجازه دهد گفته مي شود. از مصادیق «خرافه پرستی» مي توان به بت پرستی، زنده به گور کردنِ دختران، فال بد، بد قدمی و خوش قدمی، سحر و جادو، بخت خوب و بد، گدایی به اسم گرفتن حاجت اشاره كرد. اسلام «خرافه» و «خرافه پرستی» را به شدت مردود می شمارد. در روایت آمده که: «فال بد شرک است، کسی که فال بد بزند از ما نیست».

يكى از خرافاتی که دامنگیر بعضی از مردم شده «فال بد» زدن است. اسلام با اين خرافه به شدت مبارزه کرده است، در روایات اسلامی آمده: «فال بد شرک است» و «کسی که فال بد بزند از ما نیست». يكي ديگر از خرافات، «بد قدمی» و شومی و نحوست آن است. در روايت آمده كه: «نحسى در بد اخلاقى است» و «نرمى و خوش خُلقى با ميمنت و پر بركت، و بداخلاقى شُوم و نحس است».

امام علی(ع) درباره آثار «تقوی» می فرماید: «شما را به تقوی و پرهيزكارى توصيه مى كنم، زيرا تقوی حق خداوند بر شماست». بر اساس سخن امام(ع)، تقوی ثمره اطاعت اوامر و نواهى الهی بوده از این رو حق خداست. از سویی تقوی حق خدا بر بندگان می باشد، زيرا آنان بواسطه تقوی استحقاق پاداش می یابند. آنگاه در بیان آثار تقوی مى فرمايد: «پرهيزكارى امروز، پناهگاه شما و راه رسيدن به بهشت است». در واقع تقوی در اين جهان انسان را از سقوط در پرتگاه گناه نجات داده و در آخرت نیز سبب وصول به بهشت و نعمت هاى آن می شود.

امام علي(ع) درباره اتّهام معاويه مبني بر شركت حضرت در قتل عثمان فرمودند: «كدام يك از ما دشمنيش نسبت به او بيشتر بود و راه را براى كشتنش هموار ساخت؟ آيا من كه آماده يارى او بودم؛ ولى [ياريم را نپذيرفت] يا کسی که [عثمان] از او يارى خواست و او تأخير كرد تا زندگانيش به سر آمد؟ به خدا سوگند خداوند آنانكه مردم را [از جنگ] باز مى داشتند و كسانى را كه به برادران خود مى گفتند: به سوى ما بياييد به خوبى مى شناسد، هرگز سزاوار نبود كه من از اين موضوع عذرخواهى كنم كه بر عثمان به سبب بدعت هايش، عيب بگيرم و او را به اين خاطر سرزنش كنم. اگر گناه من ارشاد اوست چه بسيار كسانى كه ملامت شده و بيگناهند و گاه فرد خيرخواه براي اصرار در نصيحت متّهم مى شود».

امام علي(ع) در این باره مي فرمايد: «در راه خدا آن گونه كه بايد و شايد جهاد كن و هرگز سرزنشِ سرزنشگران، تو را از تلاش در راه خدا باز ندارد و در درياى مشكلات براى رسيدن به حقّ فرو شو هرجا كه باشد». با وجود آنكه جهاد مراحل و مراتبى دارد؛ خواه جهاد نظامى و خواه تلاش هايى ديگر در مسير حقّ؛ اما بعضى از مراحل آن شايسته مجاهدان واقعى نيست و آنها بايد آخرين مرحله اى را كه در توان دارند به كار گيرند.

ایشان در این باره می فرماید: «در تمام كارها خود را به خدا بسپار كه خود را به پناهگاهى مطمئن و نيرومند سپرده اى». معناي توكّل كه زاييده ايمان به توحيد افعالى است اين است كه سرچشمه همه امور در دست خداست و در همه مشكلات بايستي به او پناه برد و در عين حال نبايد از كار و تلاش نيز دست برداشت.