آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ایشان در این باره می فرماید: «در تمام كارها خود را به خدا بسپار كه خود را به پناهگاهى مطمئن و نيرومند سپرده اى». معناي توكّل كه زاييده ايمان به توحيد افعالى است اين است كه سرچشمه همه امور در دست خداست و در همه مشكلات بايستي به او پناه برد و در عين حال نبايد از كار و تلاش نيز دست برداشت.

امام علي(عليه السلام) در بخشی از نامه 31 «نهج البلاغه» به فرزند دلبندش امام حسن(علیه السلام) مى فرمايد: (در تمام كارهايت خود را به خدا بسپار كه اگر چنين كنى خود را به پناهگاهى مطمئن و نيرومند سپرده اى)؛ «وَ أَلْجِئْ(1) نَفْسَكَ فِي أُمُورِكَ كُلِّهَا إِلَى إِلَهِكَ، فَإِنَّكَ تُلْجِئُهَا إِلَى كَهْفٍ(2) حَرِيزٍ(3)، وَ مَانِعٍ عَزِيزٍ».
بايد دانست كه «توكّل»، زائيده ايمان به توحيد افعالى است و هنگامى كه انسان سرچشمه همه امور جهان را به دست خدا بداند و او را مُسَبَّبُ الاسباب بشمرد طبعاً در همه مشكلات به او پناه مى برد و او را پناهگاه مطمئن خود مى داند.
توكُّل به اين معنا نيست كه انسان دست از تلاش و كوشش بردارد و تنها به اميد لطف خدا بنشيند، بلكه به اين است كه تمام توان خود را به كار گيرد و در آنجا كه به موانع و مشكلاتى برخورد مى كند كه حل آن بيرون از توان اوست دست به دامان لطف خدا مى زند و با توكّل بر او بر مشكلات چيره مى شود.(4)