آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

قرآن کریم در مورد تابعین می فرماید: «و کسانی که بعد از آن ها آمدند می گویند ما و برادرانمان را که در ایمان به ما پیشی گرفتند بیامرز و در دلهایمان کینه و حسدی نسبت به مومنان قرار مده!». در این آیه تابعین بعد از طلب آمرزش برای خود و پیشگامان در اسلام و ایمان تنها چیزی را که از خدا می طلبند، از بین رفتن هر گونه «غل و کینه و حسد» نسبت به مومنان است، چرا که می دانند تا این امور از دل ریشه کن نشود، رشته های محبت و برادری و اتحاد هرگز ممکن نخواهد شد.

در آيه 10 سوره «حشر» بعد از مدح و ستايش بليغى كه از انصار شده است (همانها كه پيغمبر گرامى اسلام(صلى الله عليه و آله) و يارانش را به شهر خود [يثرب] دعوت كردند و با آغوش‏ باز از آنان استقبال نمودند، با جان و دل از آنها پذيرايى كردند و امكانات خود را به پاى آنها ريختند) سخن از «تابعين» به ميان آورده (همانها كه بعد از مهاجران و انصار روى كار آمدند و خطّ ايمان و انقلاب اسلامى را تداوم بخشيدند) مى‏ فرمايد: «وَ الَّذِينَ جَائُوا مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اِغْفِرْ لَنَا وَ لِاِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْاِيمَانِ وَ لَاتَجْعَلْ فِى قُلُوبِنَا غِلّاً لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا انَّكَ رَؤُوفٌ رَحِيمٌ»(1)؛ (و كسانى كه بعد از آنها آمدند و مى ‏گويند: [خداوندا] ما و برادرانمان را كه در ايمان به ما پيشى گرفتند بيامرز و در دلهايمان كينه و حسدى نسبت به مؤمنان قرار مده! پروردگارا! تو مهربان و رحيمى). به اين ترتيب آنها بعد از طلب آمرزش براى خود و پيشگامان در اسلام و ايمان (مهاجران و انصار) تنها چيزى را كه از خدا مى‏ طلبند، از بين رفتن هرگونه «غلّ و كينه و حسد» نسبت به مؤمنان است، چرا كه مى‏ دانند تا اين امور از دل ريشه‏ كن نشود، رشته‏ هاى محبّت و برادرى و اتّحاد هرگز محكم نخواهد شد و بدون آن به هيچ موفقيّتى نايل نمى ‏شوند.
واژه «غِلّ» كه از «غَلَل» گرفته شده و به گفته راغب اصفهاني در كتاب «مفردات» در اصل به معنى چيزى است كه مخفيانه و تدريجاً نفوذ مى‏ كند و به همين جهت به آب جارى «غَلَل» مى‏ گويند، چرا كه تدريجاً در ميان درختان نفوذ پيدا مى‏ كند. سپس به «خيانت»، «غَلُول» گفته شده، به خاطر اينكه نفوذى مخفيانه و تدريجى دارد و نيز به «كينه» و «حسد» كه نفوذ تدريجى مخفيانه در دل دارد، «غِلّ» گفته مى‏ شود. در «لسان العرب»، حسد را نوعى «غِلّ» مى ‏شمرد، همان گونه كه كينه و عداوت را نيز از مصاديق آن مى ‏دانند. بسيارى از مفسّران نيز در تفسير غِلّ، حسد را ذكر كرده ‏اند، مانند فخر رازى در «التّفسير الكبير» و «مراغى» در تفسير خود و «قرطبى» در «الجامع لاحكام القرآن» در ذيل آيه مورد بحث. همچنین در آیه 47 سوره «حشر» نیز از واژه «غل» استفاده شده، مى ‏فرمايد: بعد از آنكه فرشتگان الهى به استقبال آنان مى‏ آيند و از آنان دعوت مى‏ كنند كه در نهايت سلامت و امنيّت وارد بهشت شوند: «وَ نَزَعْنَا مَا فِى صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ اِخْوَاناً عَلَى سُرُرٍ مُتَقَابِلِينَ»(2)؛ (ما هرگونه غلّ [حسد و كينه و عداوت] را از سينه آنها برمى ‏كَنيم، در حالى كه همه برادرند و بر تختها رو به روى يكديگر قرار دارند).
آرى بهشتيان از هرگونه حسد و كينه و عداوت - كه از صفات دوزخيان است - پاكند و اگر اخوّت و برادرى در ميان آنهاست و در سلامت و امنيّت به سر مى ‏برند به خاطر ريشه‏ كن شدن همين امور از وجود آنها (به لطف پروردگار و در سايه اعمال پاكشان) است. بى شك در دنيا نيز اگر خوهاى زشتی همچون كينه و عداوت و حسد از ميان انسانها برچيده شود، زندگى مردم همچون زندگى بهشتيان خواهد شد و در امن و امان و اخوّت و برادرى خواهند زيست.(3)