انگيزه های «جدال» و «مراء»

«جدال» و «مراء» از چه صفات رذيله ای سرچشمه می گيرند؟

صفات رذيله با یکدیگر رابطه نزديكی دارند و غالبا علت و معلول يكديگر محسوب مى شوند. «مراء» و «جدال» نیز از این امر مستثنی نیست و از سایر صفات زشت، سرچشمه مى گيرد؛ صفاتی مانند: تکبر و غرور، خودنمايی و ریاکاری، جهل و نادانی نسبت به موقعيت خويش و دیگران، انتقام جويی، حسد، تعصب، دنیا پرستی و جاه طلبی و ... این موارد انسان را به بحث هاى دور از ادب و انسانيت مى كشاند و وادار به ایستادگی در برابر حق مى كند.

زشتی «مراء» از نگاه قرآن

خداوند چگونه در قرآن به زشتی «مراء» پرداخته است؟

قرآن با اشاره به «مراء» می فرماید: «كسانى كه درباره قيامت به ستيزه جويى برمى خيزند، بسیار گمراه اند». مراء شبيه جدال است زيرا تعصب، لجاجت، و غرور، مانع پذيرش حق مي گردد. همچنين قرآن با اشاره به لجاجت قوم لوط در برابر هشدارهای آن پيامبر الهی می فرماید: «آنان اصرار بر مجادله و ستیز داشتند»، و همين امر سبب شد، در حجابى از بى خبرى فرو روند، تا آن که زلزله هايی شديد آنها را نابود و شهرشان را زير و رو کرد.

راهکار درمان «لجاجت»

راهکار درمان «لجاجت» و بهانه جویی چیست؟

برای درمان بیماری های اخلاقی باید از دو طریق علمی و عملی اقدام کرد. در طریق علمی، باید پیامدهای آن رذیله را بررسی کرد. هر فرد با تحلیل آثار لجاجت، درک می کند که این صفت، انسان را از خدا و خلق دور می کند، و راه تكامل را به روى او می بندد. در طریق عملی نیز با مطالعه سرگذشت اقوام گذشته و زندگی بزرگان می توان راهکارهای مبارزه و عبرتهای مفیدی بدست آورد. همچنین از بین بردن ریشه های لجاجت، مثل جهل، ریاکاری و ...، دوری از کارهای لجوجانه و افراد لجباز کمک می کند تا کم کم ریشه این رذیله در وجود انسان بخشکد.

هشدار امام علي(ع) درباره «لجاجت»

امام علي(علیه السلام) درباره «لجاجت ورزیدن» چه هشداري داده است؟

امام علي(ع) درباره لجاجت ورزیدن، می فرماید: «از سوار شدن بر مركب سركش لجاجت برحذر باش كه تو را بيچاره مى كند». پيامبر(ص) نيز مي فرمايد: «از لجاجت بپرهيز كه آغازش جهل و نادانى و آخرش ندامت و پشيمانى است». در واقع انسان لجوج برای حفظ شخصیت خود در جامعه، بر سخن باطل يا طريقه نادرستى كه بطلان آن بر او ثابت شده، اصرار می ورزد در حالى كه با تواضع در برابر حق و پذیرش آن، اعتبارش نزد دیگران بيشتر خواهد شد.

اشاره قرآن به روحيه «جدال» در انسان

خداوند چگونه در قرآن به روحيه «جدال» در انسان اشاره کرده است؟

انسان اگر از فطرت پاك نخستين منحرف شود، بیش از هر چیزی، به جدل روى مى آورد، و با سخنان باطل و تعصب آلودش در برابر حق مى ايستد. خداوند در مورد این افراد می فرمايد: «کسانی که بدون علم یا هدايت پیشوایی آگاه و یا كتابی روشنگر، مجادله می کنند پیرو شیطان اند. این افراد که سبب گمراهى ديگران مى شوند، در دنيا رسوا، و در آخرت گرفتار عذاب خواهند شد».

سرچشمه و منشأ «جدال»

قرآن کریم چه چیزی را به عنوان سرچشمه و منشأ «جدال باطل» معرفی کرده است؟

خداوند در آيه 56 سوره غافر «تکبر» را ريشه اصلى مجادله دانسته و می فرماید: «كسانى که جدل و ستيزه جويى مى كنند در دل هايشان فقط كبر و غرور است»، و از آنجا که اين رذيله اخلاقى يكى از دامهاى خطرناك شيطان است، می فرماید: «به خدا پناه ببر». قرآن همچنين تعصب، لجاجت، کینه توزی و عداوت را از سرچشمه هاى جدال باطل دانسته، که اجازه تسليم در برابر حق را به انسان نمى دهد.

روایات و نکوهش «لجاجت»

تعابیر معصومین(علیهم السلام) در نکوهش «لجاجت» و بهانه جویی چیست؟

احاديث در نكوهش لجاجت و بهانه جویی بسيار است؛ این نکوهش ها نشان مى دهد اين رذیله اخلاقی کانون فساد و شر است و با تمام صفات رذيله پيوند دارد و می تواند سرچشمه بسیاری از مشکلات اجتماعی گردد، گاه انسان را به دروغ، گاه به تكبّر، گاه به خدعه و نيرنگ و گاه به جنگ و جدال می کشاند. این خوى زشت صاحبش را از حق دور ساخته و به باطل نزديك مى كند و به سرنوشت دردناكى گرفتار مى سازد.

سرچشمه «لجاجت»

سرچشمه های «لجاجت» و بهانه جویی چیست؟

یکی از علل لجاجت، «جهل و نادانی» است، که تمام استدلال های منطقی در برابر آن بی نتیجه می گردد. «سرزنش های افراط گرانه» و «احساس حقارت» از دیگر انگیزه هاست، که موجب می شود شخص برای اثبات خود، بر شیوه های غلط پافشاری کند. «ضعف اراده» و «عدم شجاعت» در انتخاب راه صحیح و اعتراف به اشتباهات گذشته و «راحت طلبی» از دیگر عوامل و انگیزه های لجاجت به شمار می روند. زیرا ترک کارهاى اشتباهی كه انسان مدّتها به آن خو گرفته، غالبا مشکل است، لذا انسانهای ضعیف سعی می کنند با بهانه جویی و لجاجت صورت مسأله را پاک کنند.

آثار و پیامدهای «لجاجت»

«لجاجت» و بهانه جویی چه آثار و پیامدهایی دارد؟

یکی از آثار لجاجت «مشکلات ناخواسته اجتماعی» است؛ همانند مشکلاتی که در داستان گاو بنی اسرائیل برای قوم حضرت موسی(ع) پیش آمد و آنان را در تنگنای مالی قرار داد. «محروم شدن از درك واقعيت هایی كه زمينه ساز تكامل انسان است» يكى ديگر از آثار منفى اين خوى زشت است. «انزواى اجتماعى و پراكندگى مردم از اطراف انسان» سوّمين پيامد سوء اين خصلت ناپسند است و ... . كوتاه سخن اين كه، این خوى زشت، انسان را از خدا و خلق و حتى از خويشتن دور مى سازد.

تفاوت «استقامت» و «لجاجت»

«لجاجت» چه تفاوتی با «استقامت» دارد؟

ایستادگی انسان در راه راست و مسير حقیقت يكى از شايسته ترين كارهاست، و به عنوان صبر و استقامت شناخته می شود. اما پافشاری در طريق باطل و نادرست و عدم انعطاف و اینکه همه مخالفان خود را در اشتباه دانسته و خود را حق مطلق بپندارد و هرگز حاضر به اصطلاح خطاهاى خويش نباشد، «لجاجت» است، كه از زشت ترين رذائل اخلاقی است.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمام عليٌّ(عليه السلام)

الإيثار فَضيلةٌ، الاحتِکارُ رَذيلةٌ

ايثار، فضيلت است و احتکار رذيلت و فرومايگى

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 22