آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

عبدالکریم بن محمد بن منصور تمیمى سمعانى (502-562 ق) نویسنده کتاب پرآوازه «الانساب» در زمینه نسب شناسى است که از مهم ترین و معتمدترین مورخان و محدثان اهل سنت در قرن ششم هجرى به شمار مى رود. او در مرو تولد یافت و پس از گشت و گذارهاى علمى در سایر شهرهاى مناطق اسلامى و مسافرت به اقصى نقاط جهان اسلام برای یادگیرى احادیث و سایر علوم در همان شهر وفات یافت. ابن کثیر او را ابوسعد سمعانى خوانده و او را به عنوان «فقیه شافعى» معرفى کرده است. او در ذیل راویان و شخصیت هاى شیعى، نسبت به شیعیان و عقاید شیعه عداوت و لجاجت اظهار کرده است؛ مثلا در مورد برخى از علماى شیعه نوشته است: «او راستگو (صدوق) است اما شیعه است»، «شخصیت حدیثى او اشکال ندارد اما در تدین و مذهب او چیزى هست (یعنى شیعه است)». با این همه، او محضر برخى از علماى شیعه امامیه، مثل ضیاء الدین فضل الله بن على بن عبیدالله حسنى راوندى (م 560 ق) را درک کرده است.

عبدالکریم بن محمد بن منصور تمیمى سمعانى (502-562 ق) نویسنده کتاب پرآوازه «الانساب» در زمینه نسب شناسى است که از مهم ترین و معتمدترین مورخان و محدثان اهل سنت در قرن ششم هجرى به شمار مى رود. او در مرو تولد یافت و پس از گشت و گذارهاى علمى در سایر شهرهاى مناطق اسلامى و مسافرت به اقصى نقاط جهان اسلام برای یادگیرى احادیث و سایر علوم در همان شهر وفات یافت. در کُنیه او اختلاف وجود دارد به طورى که برخى او را ابوسعید خوانده و بعضى دیگر او را ابو سعد نوشته اند. به هر حال منصور که جد اوست همان ابوالمظفر سمعانى مفسر معروف اهل سنت مى باشد.
او از سنین کودکى در بالین پدر خود و در محضر اساتید بزرگ حدیث رشد یافت سپس به شهرهایى مثل نیشابور و سایر شهرهاى خراسان قدیم، اصفهان، ماوراء النهر، عراق، حجاز، شام، طبرستان و بیت المقدس مسافرت کرد تا به دانش حدیثى خود افزوده و از محضر اساتید این فن بهره جوید. او تا سال 538 ق به همه این مناطق مسافرت کرد و پس از فراگیرى کامل علوم حدیث در آن سال به مرو بازگشته و ازدواج نمود.
اساتید سمعانى:
مهم ترین اساتید او در این مسافرت هاى علمى عبارت بودند از: 1- ابوبکرعبدالغفار بن محمد بن حسین شیروى نیشابورى (414-510 ق) 2- ابوالعلاء عبید بن محمد بن عبید القشیرى نیشابورى (417-512 ق) 3- ابوالقاسم سهل بن ابراهیم سبعى نیشابورى (؟-522 ق) 4- ابوعبدالله محمد بن فضل فراوى (441-520) 5- ابوالفرج اصفهانى (440-532 ق) 6- ابونصر احمد بن عمر بن محمد غازى اصفهانى (448-532 ق) 7- ابوالحسن محمد بن عبدالملک کرجى شافعى (458-532) و 8- ابوالقاسم اسماعیل بن محمد بن فضل جوزى اصفهانى (457-535 ق).
گفته شده است که او حضور بیش از چهار هزار استاد حدیث را درک کرده است. او پس از بازگشت از سفر و استقرار در مرو به عنوان شیخ بزرگ منطقه خراسان شناخته شد و شاگردان زیادى در زمینه تاریخ و حدیث تربیت کرد.
شاگردان سمعانى:
 برخى از شاگردانش عبارتند از: 1- ابوالقاسم على بن حسن بن هبه الله بن عساکر دمشقى (449-571 ق) 2- ابو محمد قاسم بن على بن حسن بن عساکر (527-600 ق) 3- ابوالفتوح یوسف بن مبارک بغدادى (؟ - 601 ق).
عقیده و مذهب سمعانى:
ابن کثیر او را ابوسعد سمعانى خوانده و او را به عنوان «فقیه شافعى» معرفى کرده است. در عقاید نیز با توجه به برخى از مطالب وى در ذیل راویان و شخصیت هاى شیعى، نسبت به شیعیان و عقاید شیعه عداوت و لجاجتى اظهار کرده است مثلا در مورد برخى از علماى شیعه نوشته است: «او راستگو (صدوق) است اما شیعه است»، «شخصیت حدیثى او اشکال ندارد اما در تدین و مذهب او چیزى هست (یعنى شیعه است)». اما با این همه، او محضر برخى از علماى شیعه امامیه، مثل ضیاء الدین فضل الله بن على بن عبیدالله حسنى راوندى (م 560 ق) را درک کرده است.
کتاب های سمعانى:
سمعانى کتاب‌های فراوانى در زمینه هاى مختلف تالیف و تدوین کرده است به طورى که تعداد تالیفات او را بیش از پنجاه عنوان گفته اند. برخى از کتاب هاى مهم او از این قرار است:
1- تاریخ مرو، که بیش از بیست مجلد است، 2- الانساب، که در هشت مجلد است، 3- التحبیر فى المعجم الکبیر که حدود هشت مجلد بوده و برخى گفته اند که همان کتاب «معجم الشیوخ» است که سمعانى شرح حال اساتید خود را در آن آورده است. اما نسخه اى کامل از آن در دست نیست، 4- الذیل على تاریخ بغداد، که تکمیل و تتمه اى بر کتاب خطیب بغدادى است. این کتاب نیز بیش از پانزده مجلد است. اما ابن الجوزى در کتاب المنتظم خود در مورد مطالب وى در آن کتاب مناقشه کرده و در انتقاد آن گفته است که سمعانى در مذهبش متعصب بوده و بر اساس آن به طعن و نقد علماى اسلام پرداخته است. البته او سمعانى را پیرو احمد بن حنبل دانسته که در این صورت به احتمال قوى پیرو عقاید حشویه بوده است. فهرست کاملى از کتاب‌های او در مقدمه کتاب الانساب ذکر شده است.