پس از شهادت عده اي از حافظان قرآن در جنگ یمامه، ابوبکر از «زید بن ثابت» خواست تا قرآن را جمع آوری کند. زيد با وجود سنگينى كار، به ناچار آن را پذيرفت. وی در نخستين اقدام اعلام كرد: هر كس هر چه از قرآن نزد خود دارد، بياورد، لکن هيچ چيز را به عنوان قرآن نمى پذيرفت، مگر آن كه دو شاهد بياورد كه آنچه آورده جزء قرآن است. شاهد اول نسخه خطى، يعنى نوشته اى كه حكايت از وحى قرآنى داشته باشد. شاهد دوم شاهد حفظى، يعنى ديگران نيز شهادت دهند كه آن را از زبان پيامبر(ص) شنيده است. بدين كيفيت، زيد آيه ها و سوره هاى قرآن را جمع آورى كرد و آن را از پراكندگى نجات داد. سرانجام مروان - حاكم معاویه در مدینه - اين مُصحف را از ورثه حفصه گرفت و از بین برد.

امام(ع) در این باره می فرماید: «آنها افرادى سنگدل، اوباش و بردگانى فرومايه اند كه از هر سو گردآورى شده، و از گروههاى مختلف و ناهمگون برگرفته شده اند، آنها از كسانى هستند كه سزاوار است دين و ادب بياموزند و تعليم و تربيت شوند و ولى و قيّمى براى سرپرستى آنها تعيين گردد و دستشان را بگيرند، و از تصرف در اموالشان ممنوع كنند، آنها نه از مهاجرانند و نه از انصار، نه از كسانى كه از جان و دل ايمان را پذيرفتند و خانه و زندگى خود را در اختيار مهاجران قرار دادند».

منابع تاریخی بدعتهای فراوانی را به نام معاویه ثبت کرده اند از جمله: گفتن اذان و اقامه در نماز عید فطر و عید قربان، بدعت گزاردن در دیه کافر ذمی و برداشتن مقدار نصف آن برای بیت المال، ترک کردن تکبیرهای مستحبی نماز و مقدم کردن خطبه بر نماز عید.

درباره ارتکاب گناه توسط معاویه موارد متعددى در منابع اهل سنت نقل شده، مانند پوشیدن حریر و استفاده از طلا و پوشیدن پوست حیوانات وحشی، با وجود نهی پیامبر از این امور، و... تا جایی که یکی از حضار او را به خاطر آنها ملامت نمود. همچنین عده ای از مورخان بزرگ اهل سنت وابستگی شدید معاویه به شراب را نقل کرده اند تا آنجا که مثلا در زمان خلافت عثمان و استانداری معاویه در شام، کاروان ها شراب مصرفی او را حمل می کردند.

بیشتر مورخین و محدثین از اهل سنت در مورد مکر و حیله گری معاویه مطالبی را آورده اند. او می گفت: من با صد هزار نفر با علی مى جنگم که در میان آنان کسى نیست که شترِ ماده را از نر تشخیص دهد. بر اثر همین سیاست بازی و عوام فریبی ها، تبعیت شامیان از معاویه به حدی بود که نماز جمعه را در روز چهارشنبه برایشان به جاى آورد و آنان برای او سر و جان می دادند و لعن على(ع) را سنّت قرار دادند.

معاویه برای رسیدن به اهداف خود و تثبیت نظام اموی نیاز به ایجاد بسترهای فرهنگی خاصی داشت و به همین منظور - از آنجا که محو ظاهری الفاظ قرآن برایش ممکن نبود - از دانشمندان جهان اسلام خواست از تفسیر و تاویل صحیح آیات آن بپرهیزند تا مردم در جهل مانده و راه برای خودکامگی های او هموار بماند. او طی گفت و گویی که با ابن عباس داشت، صراحتا از او خواست از تاویل آیات قرآن به گونه ای که به نفع اهل پیامبر(ص) باشد، بپرهیزد یا آنگونه تفسیر را، مخفیانه نقل کند.

معاویه براى جلوگیرى از نفوذ معنوى اهل بیت رسول خدا(ص) با نشر فضایل امام علی(ع) مقابله کرد و بدین منظور از طرفی بر شیعیان آن امام سخت گرفت و از طرف دیگر به جعل فضایل برای خلفای گذشته مخصوصا عثمان پرداخت و جعل کنندگان چنین فضایل دروغینی را تکریم کرد و پاداش داد. به استانداران خود نامه می نوشت که در مقابل فضایل امام علی(ع) هر کسی همان فضایل را برای دیگر صحابه و خلفا نقل کند، مورد تکریم قرار گیرد.

معاویه می دانست که امام حسن(ع) تهدیدی جدی علیه تثبیت خلافت در بنی امیه است، از این رو برای هموار کردن حکومت یزید تصمیم گرفت امام(ع) را به شهادت برساند و برای در امان ماندن از پیامدهای چنین جنایتی همسر امام حسن(ع) را با وعده همسری یزید تطمیع کرد تا امام(ع) را مسموم کند.

خلفاى ستمگر، براى آنكه بتوانند بر مردمى كه معتقد به اسلام بودند حكومت كنند، چاره ‏اى نداشتند جز اينكه اعتقاد قلبى مردم را نسبت به مشروعيت آنچه انجام مى ‏دادند، جلب كنند و این کار را با جذب محدثان و علماى دينى به دربار خود انجام می دادند.