داستان «اصحاب كهف» در قرآن داستانی حقیقی است نه خیالی و در برخى آثار پيشينيان و در اساطير به شكل‌هاى گوناگون به آن اشاره شده است. داستان اصحاب كهف، داستان تأثير ايمان در جان‌هاى پاك و باورمند است كه با اطمينان به باورهاى اعتقادى خود، آنها را بر زيورها و لذّت‌هاى دنيا بر مى گزينند و آنگاه كه زندگى در كنار ديگر مردمان بر آنان سخت شود، راه غار را در پيش مى گيرند و خداوند نيز آنان را در پناه خويش مى گيرد و از الطافش بهره مند مى سازد و از فتنه‌ها دور مى دارد.

اسامى سوره ها مانند تعداد آيات هر سوره، «توقيفي» است، و با صلاح ديد شخص پيامبر(ص) نام گذارى شده است. بيشترِ سوره ها يك نام دارد و برخى دو يا چند نام. اين نام گذارى‌ها، طبق شيوه عرب با كوچك ترين مناسبت انجام مى گرفته است. مانند: سوره حمد با نام هاي «فاتحة الكتاب»، «امّ الكتاب» و «السّبع المثانى» نام گذاری شده است. «جلال الدين سيوطى» بيش از بيست نام براى اين سوره آورده است. از سویی نام هر يك از سوره ها براى آن سوره عَلَم شده، و اگر با يكى ديگر از اسباب منع صرف جمع شود «غير منصرف» خواهد بود.

«قرآن» در مورد توقف «اصحاب کهف» در غار می فرماید: «آنها سيصد سال درنگ كردند، و نُه سال بر آن افزودند» و نفرمود: آنها 309 سال توقف کردند. مفسّرین دو دلیل برای این تعبیر قرآن بیان کرده اند: 1. این تعبیر به فصاحت و بلاغت نزدیک تر است و درباره مدت عمر حضرت نوح(ع) هم استفاده شده است. 2. به فرموده امام علي(ع) این تعبیر اشاره به سال های قمری و شمسی است؛ زیرا خواب اصحاب کهف به حساب ماه های شمسی 300 سال و به حساب ماه های قمری 309 سال طول کشیده است.

خداوند از بيان سرگذشت «اصحاب کهف» سه هدف داشته است: 1. حمایت خدا از مؤمنین واقعی؛ اگر کسی برای خدا قیام کند، خدا هرگز او را تنها نمی گذارد. 2. قدرت خداوند؛ مدت خواب «اصحاب کهف» و نحوه نگهداری آنها در غار که موجب فساد و پوسیدگی بدن و لباس آنها نشد همگی نشان از قدرت خداوند دارد. 3. معاد باوری؛ همان طور که بیدار شدن «اصحاب کهف» بعد از 309 سال ممکن است، زنده شده مردگان در قیامت هم امکان دارد.

خداوند برای اثبات «معاد» در «قرآن»، شش راه بیان كرده است: 1. بيان بیدار كردن «اصحاب کهف» از خواب طولانی. 2. حيات و مرگ گياهان. 3. تكامل جنين در شكم مادر. 4. همانند آفرينش اوليه. 5. خلقت آسمان و زمين. 6. رستاخيزِ تابش آفتاب.

واژه «اصحاب الجنّه» در «قرآن» زياد تكرار شده، و غالبا به معناى بهشتيان است؛ امّا در سوره «قلم» به معنای «صاحبان باغ» آمده است. در روایات و تاریخ، داستان «صاحبان باغ» چنین آمده است: مرد سخاوتمندی بود که باغی پر از میوه داشت. موقع برداشتِ میوه، به اندازه نیاز خود و خانواده اش برمى داشت و بقيّه را بین مستمندان تقسیم می کرد؛ اما بعد از فوتش و رسيدن باغ به فرزندانش، آنها تصميم گرفتند كه ذره اي از ميوه هاي باغ را به فقرا ندهند. تمام مقدمات كار را انجام دادند تا صبح قبل از طلوع آفتاب تمام ميوه ها را بچينند و همه را بفروشند؛ اما وقتی به باغ رسیدند دیدند جز خاکستر، اثری از باغ نمانده است.

«تقیّه» بر دو قسم است: 1. «تقیّه خوفی» که همان کتمان کردن عقاید از دشمن برای حفظ جان و جلوگیری از ریختن خون انسان است، از نمونه هاي قرآني اين قسم مي توان به داستان «اصحاب کهف» و «عمار یاسر» اشاره كرد. 2- «تقیّه مداراتی» که به معنای همراهی با دشمن در عقاید و رفتار است؛ نه بخاطر ترس از جان بلکه به خاطر وحدت و اتحاد بیشتر. سفارش امام صادق(ع) مبني بر شركت در نماز جماعت اهل سنّت، عيادت از بيمارانشان، شركت در مراسم تشييع جنازه آنها و ... از مصاديق تقيّه مداراتي است.

«قرآن» درباره تعداد «اصحاب کهف» صریحا اظهار نظر نکرده است، بلکه سه قول را بیان کرده: سه نفر و پنج نفر و هفت نفر؛ «قرآن» از ميان سه نظريّه مذكور، قول اوّل و دوم را صريحا ردّ كرده؛ امّا نظريّه سوم را صريحاً ردّ نكرده؛ بلكه با لحن قبول و موافقت آميز بيان نموده، كه نشان مى دهد نظريّه حقّ همان نظريّه سوم است.

سگ یک حیوان نجس العین است و خريد و فروش آن به جز سگ هاي نگهبان، مراقب گله و يا كاشف موادّ مخدّر و جنازه ها حرام است. «سگ اصحاب كهف» در سايه ارتباط با آن انسان هاي برگزيده اين گونه مقام و ارزش پيدا مى كند كه نامش در اين داستان چهار بار تكرار مى شود، حال اگر يك ضريح ارتباط با پيامبرى يا امام معصومى پيدا كند و به خاطر اين ارتباط داراى تقدّس شود كه مردم آن را ببوسند تعجّب دارد؟ خود وهابي ها جلد قرآن را كه از پوست گاو يا پلاستيك تهيه شده به خاطر ارزش همجوارى و همسايگى با «قرآن» مي بوسند؛ اما شيعيان و ديگر مسلمانان را از بوسيدن ضريح پيامبر(ص) و مانند آن نهى مى كنند.

انجام هر کاری احتیاج به چندین مقدمه دارد که برخی از این مقدمات در اختیار انسان است و برخی دیگر در اختیار خداوند می باشد و بدون مشيّت الهى هيچ كارى به سامان نمى رسد، و گفتن «إن شاء الله» استمداد جستن از لطف خداوند است. مثلا برای تولد فرزند مقدمات زیادی لازم است که در برخی مقدمات، پدر و مادر نقش دارند، و در برخی دیگر از مقدمات، باید خداوند اراده کند تا فرزند سالم متولد شود. بنابراین «ان شاء الله» گفتن همان توکل کردن بر خدا است.