خدا هرگز عموم را به خاطر عمل گروهى عذاب نمى کند، مگر آنکه منکرات در میان آنها آشکار شود و آنها در عین توانائى سکوت کنند و این عذاب نتیجه پدید آمدن بی عدالتی و ظلمی است که در صورت عمل نیک سیرتان به وظیفه شان در امر به معروف و نهی از منکر، هیچ گاه دامن گیر این جامعه نمی گشت؛ در صورتی که خوبان در برابر عمل بدان سکوت کنند، ناهنجاری‌ مثل موريانه ريشه‌ عدالت اجتماعی را می خورد؛ زیرا عدم اصلاح افراد ناصالح نابودی اجتماع را در پی دارد.

در نتیجه نمی توان گفت چون وظیفه خود را در حیطه زندگی شخصی و فردی انجام داده ام از آثار شوم وظیفه ناشناسی هاى دیگران در امان خواهم ماند. چون در اجتماع، چيزی به عنوان «ضرر فردی» وجود ندارد و هر زيان فردی، امكان اين را دارد كه به صورت يك زيان اجتماعی در آيد. به همين دليل، منطق و عقل حکم می کند در پاك نگه داشتن محيط اجتماعی خود از هر گونه تلاش و كوششي خودداری نکنیم.

یکی از یاران امام علی(ع) از مالى كه پيش روى حضرت بود و از غنايم جنگى محسوب مى شد، تقاضاى سهمى كرد؛ ولى امام به او فرمود: «اين مال نه حقّ من است و نه حقّ تو، غنيمتى است مربوط به مسلمانان، كه با شمشيرهايشان به دست آمده است، اگر تو در نبرد آنان شركت كرده بودى سهمى همانند سهم آنان داشتى». اين سخن نشان مى دهد كه امام(ع) در مسائل مالى بسيار دقيق و سخت گير بود و تلاش داشت هر مالى از اموال بيت المال در محلى كه خدا براى آن تعيين كرده، صرف شود و در اين باره روابط بر ضوابط پيشى نگيرد.

همه بايد اين حقيقت را درك كنند كه هيچ يك از آحاد جامعه اعم از اقويا و ضعفا در صحنه اجتماع، از ديگرى بى نياز نيستند. خداوند همه نيروها را به يك نفر نداده و در هر سرى ذوقى و فكرى و در هر تنى قدرتى و نيرويى آفريده است؛ خواه كوچك باشد يا بزرگ. بنابراين كسانى كه از نظر فكر و مديريت و توان جسمى قوى هستند، هرگز نبايد خود را بى نياز از كمك ضعيف ترين افراد جامعه بشمارند. همان گونه كه افراد ضعيف و به ظاهر ناتوان نبايد تصوّر كنند نقشى در اداره جامعه به هيچ صورت ندارند.

امام علی(ع) در بیان قضیه ی درخواست برادرشان، عواملى را كه در نظر اهل دنيا مجوز تبعيض است اینگونه شرح می دهد: «از يكسو تقاضاى چيز زيادى نداشت و از سویی فقير بود و فرزندانش پريشان حال بودند و از سویی مكرّراً تقاضاى خود را بيان مى كرد». آری همه اینها موجب نشد که ایشان سهم برادرش از بيت المال مسلمين را بيشتر کند و براى او امتياز خاصّى نسبت به ديگران قائل شود و با داغ کردن قطعه ای آهن به او فهماند از آتش آخرت كه با این آتش قابل مقايسه نيست، بپرهيزد.

هنگامی که عقیل به شام رفت، معاویه از او خواست داستان «آهن داغ» را برایش تعریف کند. او گفت بدلیل فقر شدید چند بار نزد برادرم رفتم و از او درخواست افزایش سهم از بیت المال کردم، ایشان نیز آهنی داغ کرده و گفت: بگیر، من گمان کردم کیسه ای پول است و وقتی آنرا گرفتم از حرارت آن فرياد زدم! به من فرمود: «اين آهنى است كه با آتش دنيا داغ شده، پس چه خواهد بود براى من و تو در فرداى قيامت اگر در زنجيرهاى جهنم بسته شويم».

پس از آنکه اشعث بن قیس منافق، رشوه ای آورد تا امتیازخواهی کند، امام(ع) فرمود: «به خدا سوگند اگر اقليمهاى هفتگانه روى زمين با آنچه در زير آسمانهايش قرار دارد به من داده شود تا خدا را با گرفتن پوست جوى از دهان مورچه اى نافرمانى كنم هرگز نخواهم كرد، به يقين دنياى شما نزد من از برگ درختى در دهان ملخى كه در حال جويدن آن باشد پست تر و بى ارزش تر است، على را با نعمتهاى فانى دنيا و لذتهاى ناپايدار آن چه كار؟».

اولا: اصل مسأله «مجاز بودن یا نبودن قضاوت برای زنان»، جزو «امور مسلم، اجماعی و ضروریات دینی» نیست که با پذیرش یکی از دو طرف «جواز و عدم جواز» در مسیر و سرنوشت کلی جامعه اسلامی تغییر عمیق و محسوسی روی دهد. ثانیا: دلایل «موافقین ممنوعیت قضاوت زنان»، منحصر در مسأله «احساسات گرایی» نیست. ثالثا: تهدید «قضاوت صحیح» توسط «احساس گرایی زنان»، مشکلی نیست که بتوان به راحتی و با ساختارهای نظارتی به کلی آن را مرتفع ساخت.

گفتگویی با این مضمون ادعایی میان پادشاه وقت ایران و فرستاده پیامبر اسلام(ص) در هیچ منبع تاریخی وجود ندارد. از جهت محتوایی نیز ادعاهای مطرح شده منطبق با واقعیات آن روز ایران نیست و متاسفانه واقعیات آن روز گویای حقیقتی تلخ است و خلاف آنچه را در این گفتگو آمده نشان می دهد؛ اعتقاد به ثنویت و تقدس آتش، احکام خرافی زرتشت، وجود حرمسراها در کاخ پادشاهان و استفاده کالایی از زنان و رفتار زننده با آنها، برده داری، دیکتاتوری و ظلم شاهان، نظام طبقاتی و نابرابری مردم مقابل قانون، برخی از این واقعیات تلخ است.

امام علی(ع) در بيان تفاوت «عدالت» و «احسان» می فرماید: «عدالت همان رعايت انصاف، و احسان به معناى نيكى بيشتر است». امام(ع)، عدل را به معنى انصاف تفسير کرده؛ زيرا رعايت انصاف آن است كه حق كسى را به خودش بپردازند. گویا از ماده «نصف» گرفته شده؛ زيرا هرگاه انسان در حقوق مشترك، آن را تنصيف كند، عدالت را رعايت كرده است. از سویی احسان به معنی نيكى به ديگران و همان تفضل است. بی شك برقراری نظم بدون عدل و احسان ممکن نیست؛ زيرا ترك عدالت و انصاف سبب خشم كسانى مى شود كه حقوقشان پايمال شده است.

یاد شدن از عدالت به عنوان تسکین دهنده قلب ها در بیانات دیگر معصومین نیز مسبوق به سابقه است. این عدالت در زمینه خانواده زمینه شکل گیری احسان و درستکاری زن و مرد در حق هم را پدید می آورد، در حوزه اقتصاد موجب کاهش فاصله طبقاتی و تبعیض و ظلم در حق مردم و در سایر حوزه های اجتماعی و عمرانی زمینه ساز افزایش برکات و پدید آمدن آبادانی و اصلاح کار خلق و... می گردد و همه این موارد موجب اطمینان خاطر و تسکین دل ها می گردد.