اولا: هر جامعه ای باید نسبت به حفظ جان رهبر و مسئول خود حساس باشد و این یک امر معقول و معمول است و امری در جهت حفظ منافع همه است نه یک فرد تا خود خواهی باشد؛ حفاظت از رهبران هر جامعه که با مدیریت آنها بیشترین نفع را برای آن جامعه جلب و بیشترین ضرر را از آن دفع می کنند امری پذیرفته شده در عرف و عقلای جوامع است.
ثانیا: بیان آیه توبیخی است؛ با توجه به آیات گذشته این آیه در صدد توبیخ کسانی است که با عدم شرکت در جهاد از دستور پیامبر سرپیچی کردند؛ این آیه در حقیقت از تعلل احتمالی مسلمانان در دفاع از جان رسول الله(ص) گلایه می کند.
ثالثا: اهمیت نجات جان پیامبر با توجه به شؤون مختلف معنوی و اجتماعی ایشان به عنوان نجات دهنده آحاد آن جامعه و حفظ آیین و امت و ضمانت بقای شعله هدایت، قابل توجه است؛ با توجه به این شؤون حیاتی حفظ جان پیامبر حفظ دین و آیین و امت است.

امام علی(ع) علت پيروزی های مسلمانان صدر اسلام را اخلاص و ايمان آنها معرفی می كند و می فرمايد: «ما در ركاب رسول خدا(ص) [مخلصانه مى جنگيديم و در راه پيشبرد اهداف آن حضرت گاه] پدران و فرزندان و برادرها و عموهاىِ خود را از پاى درمى آورديم. این ايثار و فداكارى، باعث افزايش ايمان مى شد و ما را در شاهراه صبر و استقامت در مقابل دشمن، ثابت قدم مى ساخت. هنگامى كه خداوند صدق و اخلاص ما را ديد ذلّت را بر دشمنان ما نازل كرد و پيروزى را به ما عنايت فرمود تا آنجا كه اسلام در همه جا استقرار يافت».

تمام جنگ های دفاعی پیامبر(ص) محدود به حدود و شرایطی است؛ از این رو قبل از شروع به جنگ، آنان را به توحید حقیقی، عدالت و صلح دعوت می کرد و در پایان نیز محدود به پذیرش توحید، عدالت و ترک مخاصمه از ناحیه دشمن بوده است. از سویی پیامبر(ص) با نهی از کشتن زنان و اطفال و ... سعی می کردند بین رحمت و حقوق اصحاب مجاهد خود جمع نمایند. و این در حالی است که عرب در آن عصر، جامعه ای طغیانگر و ستیزه جو بود که هیچ قانونی نمی توانست جلوی آنان را بگیرد، اما اسلام آنان را در خطّ اعتدال قرار داد.

این کتاب تالیف تقى الدین ابو محمد (ابو العباس) احمد بن على بن عبد القادر بن محمد بن ابراهیم مقریزى شافعى مصرى (766 ـ 845ق) از مورخان بر جسته اهل سنت مى باشد که یکى از مهم ترین منابع تاریخ اسلام و سیره نبوى به شمار مى رود. نام اصلى و کامل آن عبارت است از «إمتاع الأسماع بما للنبى من الأحوال والأموال والحفدة والمتاع» است. مقریزى از روایات موجود در منابع معتبر و صحیح اهل سنت بهره برده و در نقل مطالب تاریخى و سیره نبوى به ترتیب از احادیثى آغاز کرده که سند معتبرى داشته و سپس به احایث ضعیف پرداخته است. او حتى به جرح و تعدیل راویان احادیث نیز پرداخته و بسیارى از احادیث را ارزش گذارى کرده است. او برخى از ابعاد شخصیتى على بن ابى طالب(ع) را نقل کرده و به بحث گذاشته است و در غالب موارد به نفع عقاید شیعه و تایید آن سخن گفته است.

خداوند گروهی از مومنان ضعیف الایمان را در نبرد بدر مورد نکوهش قرار می دهد. آنان که تازه اسلام آورده بودند، بواسطه نداشتن تجربه جنگ، ضعف ايمان و ترس از مرگ، پيوسته با آن حضرت مجادله مى كردند، و با وجود آن كه پيامبر(ص) به آنها مي فرمود: «من در اين مسير به فرمان خدا حرکت کردم»، اما با بهانه هاى گوناگون، اقدام به تضعيف اراده پيامبر(ص) می کردند. قرآن ضمن نكوهش آنان مي فرمايد: «خداوند اراده کرده حق را تقويت كند و ريشه كافران را قطع نمايد».

هنگامی که مسلمانان قصد توقيف کاروان تجاري قريش را داشتند، انتشار خبر حرکت لشگر قريش براي نجات کاروان، سبب شد گروهی از مسلمانان ضعیف الایمان از پيامبر(ص) بخواهند که به مدینه باز گردد؛ ابوبکر و عمر به پیامبر(ص) عرض کردند: ما آمادگی جنگ را نداريم، بهتر است به مدينه باز گرديم. حضرت دستور داد بنشينند. سپس مقداد عرض كرد: اى رسول خدا، به همان راهى كه خدا دستور داده برو ما با توايم. البته «ابن هشام» و «طبرى» در نقل این ماجرا، سخنان دو خليفه را به صورت سر بسته بيان کرده اند، گويا نقل آن سخنان، با تعصبات نويسندگان سازگار نبوده است.

زمينهاي آزاد شده توسط مسلمین چند حالت داشت و تنها در صورتی که بدون جنگ و دخالت سربازان به دست می آمد و ساکنان آن از آنجا کوچ می کردند، اختيار تام آن به پيامبر مي رسيد. تعلق این زمین ها به رسول خدا(ص) به این معنا نيست كه ایشان تمام آن را در مصارف شخصى مصرف مى‏ کرد، بلكه چون پیامبر رئيس حكومت اسلامى و حافظ حقوق نيازمندان بود، قسمت عمده در آمد این زمینها و اموال آن را برای آنها و ‏طبق دستور خدا در آیه 7 سوره حشر مصرف می کرد. فدک نیز از این قبیل اموال بود.

با مطالعه سیره پیامبر(ص) در می یابیم که آن حضرت هیچ گاه میل و رغبتی به جنگ و خونریزی نداشته، بلکه این دشمنان بودند که جنگ را بر وی تحمیل می کردند. در واقع هرگز پیامبر(ص) آغازگر جنگی نبودند، مگر بعد از آن که یک سلسله ترورها و کارهای ایذایی از طرف دشمنان انجام می گرفت. بر این اساس جنگ های حضرت تدافعی بوده و نه جنگ ابتدایی. اما این که می گویند: "اسلام با شمشیر حضرت علی(ع) توسعه یافت" یعنی شمشیر حضرت اثر به سزایی در دفاع از اسلام داشته است.

با بررسی هر یک از جنگ ها پیامبر(ص) روشن می شود که تمام آن ها جنبه دفاعی داشته است. مانند جنگ بنی قینقاع، که با یهودیان مدینه روی داد. در واقع پیامبر(ص) در نخستین روزهای هجرت به مدینه؛ با قبایل بنی نضیر، بنی قریظه و بنی قینقاع پیمان صلح و امنیت بست، به شرط آن که بر علیه مسلمانان توطئه نکرده و با دشمنان همکاری نکنند. اما پس از واقعه بدر، قبیله بنی قینقاع توطئه کرده و با مشرکان همکاری کردند. پیامبر(ص) با آنان جنگید، اما هیچ یک از آنان را به قتل نرسانید و اجازه داد از شهرهایشان کوچ کنند ...

«جان داونپورت» درباره جنگ های پیامبر(ص) می گوید: «در مورد تحصیل قدرت و به کار بردن آن، محمّد(ص) از موسی(ع) سرمشق گرفته است. به این بیان که اگر موسی(ع) به عنوان یک نفر راهنما با قدرت قیام نکرده بود نمی توانست فرزندان اسرائیل را از مصر نجات دهد. عربستان نیز در میان قبایل متعددی تقسیم شده بود؛ که اغلب در حال جنگ و جدال بودند. محمّد(ص) برای این که دینش را در میان آنان تأسیس نماید، راه دیگری نداشت جز آن که به عنوان راهنما و سردار آن ها قیام کند...».