اولا: این روایات که از طرق حدیثی گوناگونی نقل شده با هم تناقض دارند. حتی روایتی که از خلیفه دوم این شأن نزول را برای آیه معرفی می کند روزهای متفاوتی را اعم از پنج شنبه و جمعه به عنوان روز نزول آیه معرفی می کند و این در حالی است که طبق همان مبانی تاریخی و حدیثی، نقلی یافت نشده که بنابر آن، پیامبر اکرم در روز عرفه حجه الوداع، نماز جمعه برپا کرده باشند!

ثانیا: چنین شأن نزولی برای آیه با دو عقیده مشهور اهل سنت نیز تناقض دارد. یکی وفات پیامبر 81 روز بعد از نزول این آیه و دیگر وفات ایشان در روز 12ربیع الاول. اگر آنچنان که ادعا شده این آیه در عرفه بر پیامبر نازل شده، فاصله بین روز وفات ایشان (12ربیع) تا روز عرفه بیش از 90 روز است نه 81 روز!

«محمّد بن ابى بكر» فرزند خلیفه اول و «اسماء بنت عميس» است كه در ابتدا همسر «جعفر بن ابى طالب» بود و سپس همسر ابوبكر شد و بعد از آن به همسري امام على(ع) در آمد. محمّد از زمان كوچكي در دامان على(ع) و در سايه او پرورش يافت. او كه در حجّة الوداع سال دهم هجرى متولد شد در زمان خلافت امام علي(ع) حاكم مصر شد و در جنگ با لشكر عمروعاص شكست خورد و به طرز فجيعي به شهادت رسيد. او از ياران خاصّ امام على(ع) بود، بعضى او را از مقرّبان و بعضى از حواريّين امام شمرده اند و اين تعبيرات نشانه نهايت نزديكى او به امام على(ع) است.

این حدیث در موارد مختلف از تعدادى راوى نقل شده است، مانند: جنگ احد، حجّة الوداع، روزى که براى پیامبر(ص) مقداری موز هدیه آوردند، هنگام رحلت پیامبر(ص) به نقل از عمر بن خطّاب و هنگام فرستادن لشکر به یمن.

ابو سعید خدرى، ابو هریره، براء بن عازب، زید بن ارقم و عبد الله بن عمر، از جمله صحابی هستند که طی نقل روایاتی از واقعه غدیر به آن اقرار کرده اند.

پیامبر(ص) در سال دهم با افراد بسیارى براى حج راهى مکّه شدند. بعد از حج در روز هجدهم ذى حجّه، پیامبر(ص) به فرمان الهی در هوایی بسیار گرم در غدیر خم توقف کرد و دستور داد رفتگان باز آیند و آیندگان برسند، سپس از چگونگى انجام رسالت، و صداقت خود در ابلاغ و بر اولویّت خود بر آنان و از ثقلین، گواهى گرفت آنگاه دست على(ع) را بالا آورد و فرمود: مَن کُنتُ مَولاه، فعلىٌّ مولاه.

از مجموعه روايات استفاده مى شود: در بازگشت از حجة الوداع مسلمانان به دستور پیامبر(ص) در سرزمين «غدير خم» توقف كردند. ایشان در خطبه ای مفصل فرمود: من به زودى از ميان شما مى روم لکن دو چيز به يادگار مي‌گذارم، اوّل كتاب خدا و ديگري خاندانم. سپس دست علي(ع) را بلند كرد و فرمود: هر كس من رهبر او هستم على(ع) رهبر اوست، و اين سخن را 3 يا 4 بار تكرار كرد و فرمود: همه وظيفه دارند اين خبر را به غائبان برسانند؛ و در اين هنگام، آيه اكمال دين نازل شد.

در مجلسى يحيى بن اكثم گفت: روايت شده است كه جبرئيل به پيامبر(ص) گفت: يا محمد! خدا به شما سلام مى رساند و مى گويد: «من از ابوبكر راضى هستم، از او بپرس كه آيا او هم از من راضى است؟».نظر شما درباره اين حديث چيست؟ امام جواد (ع) فرمودند: طبق دستور رسول الله(ص) احادیثی که از ایشان نقل می شود را باید با قرآن و سنت مطابقت داد تا صحت آن مشخص شود. اين روايت با كتاب خدا سازگار نيست، زيرا خداوند فرموده است: «ما انسان را آفريديم و مى دانيم در دلش چه چيز مى گذرد و ما از رگ گردن به او نزديكتريم» ... .

ابن تیمیه از روی جهل، نازل شدن آیه اطعام را در حق اهل بیت، به صرف نازل شدن سوره انسان در مکه، دروغ شیعه می داند. درحالیکه اولا مکی یا مدنی بودن سوره های قرآن منافاتی با مدنی یا مکی بودن برخی آیه های آن ندارد. ثانیا روایات بسیاری حتی از منابع اهل سنت، شان نزول این آیات را درباره اهل بیت ذکر کرده اند. ثالثا هیچ اجماعی بر مکی بودن آن وجود ندارد و بسیاری از علما آن را مدنی می دانند. رابعا ممکن است سوره ای مکی باشد اما بعد از هجرت و بعد از فتح مکه در حجه الوداع در مکه بر پیامبر نازل شده باشد.

در روز 18ذی الحجه سال 10هجری هنگامی که پیامبر به منطقه غدیر خم رسید آیه 67 سوره مائده بر ایشان نازل شد و او را خطاب قرار داد که اگر به صورت کامل آنچه بر او نازل شده را به مردم نرساند، رسالتش را به اتمام نرسانده. بعد از آن پیامبر(ص) با درخواست بازگشت پیشگامان کاروان و صبر برای رسیدن عقب افتادگان و تشکیل آن اجتماع عظیم، حضرت علی را به جانشینی خود برگزید. این مطلب نزد شیعیان اجماعی است و علامه امینی نیز در الغدیر 30 حدیث از منابع اهل سنت را در این باره ذکر کرده است.

برخی با استناد به سیاق آیات قبل شان نزول آیه تبلیغ را درباره تضمین الهی به پیامبر برای حفظ جانش در برابر مکر یهودیان دانسته اند. پاسخ: اولا: با توجه به نزول این آیه در حجه الوداع و آخرین سال حیات پیامبر یعنی زمانی که یهود تضعیف شده بودند و خطری از جانب شان پیامبر را تهدید نمی کرد، این تفسیر بی جا است. ثانیا قرآن موجود بر اساس ترتیب نزول آن نبوده تا بتوان به سیاق آیات آن بر ظهور یک معنا تمسّک کرد. ثالثا: بر فرض پذیرش سیاق، باید گفت سیاق قرینه مقامی است و در برابر نص روایات اعتباری ندارد.