نزول آیه ابلاغ در مورد حفاظت رسول خدا(ص) در مکّه!

آیه ابلاغ طبق روایتی از ابن عباس، در مکه نازل شده و طبق این روایت خداوند پیامبرش را دلداری داده و می فرماید: ما تو را [در برابر مشرکان مکه] حفظ می کنیم؛ آیا با این وجود می توان به این آیه برای خلافت و ولایت علی(ع) احتجاج کرد؟!

اولا: طبق این روایت آیه ابلاغ در ابتدای رسالت نازل شده درحالیکه مفسران اتفاق نظر دارند که سوره مائده در مدینه نازل شده و فرض نزول این آیه در مکه اشتباه است.

ثانیا: این حدیث خبر واحد است و در برابر روایات متواتر غدیر ساقط است. برخی صاحبنظران نیز روایات مراقبت از جان پیامبر(ص) در مکه را غریب و منکر دانسته اند.

ثالثا: این روایت از جعلیات بنی عباس برای فضیلت سازی به نفع خود در برابر علویان است. دیگر اینکه:  منابع معتبر اهل سنت اعتراف دارند که آیه ابلاغ در روز غدیر و در شان علی(ع) نازل شده است.

سوره «معارج» شاهدی بر ماجرای «غدیر»

آيا قرآن ماجراي «غدير خم» را تنها با آيه «تبليغ» تایید می کند یا این واقعه در آیات دیگر قرآن نیز منعکس شده است؟

بسيارى از مفسّران و راويان حديث در ذيل آيات آغاز سوره «معارج» شأن نزولى نقل كرده اند كه وقتی پيامبر(ص) امام على(ع) را در غدير خم به خلافت منصوب كرد؛ چيزى نگذشت كه خبر آن در اطراف پيچيد. نعمان بن حارث فهرى كه از منافقان بود نزد ایشان آمد و با اعتراض به این حکم درخواست عذاب الهی کرد و خداوند او را بواسطه سنگی عذاب نمود.

ارتباط آيه «تبليغ» به ماجرای «غدير خم»

اگر آيه «تبليغ» در ارتباط با ماجراي «غدير» نازل شده پس چرا در بین آياتی آمده که در مورد اهل كتاب است؟

در جواب این اشكال بايد گفت: چون آيات قرآن تدريجاً و به مناسبت هاى مختلف نازل شده، اشكالي ندارد كه يك سوره درباره مسائل مختلفى سخن بگويد. در سوره «نور» از توحيد و معاد گرفته تا اجراى حدّ زنا و داستان اِفْك و ... بحث شده است. هر چند در ميان مجموعه اجزاء سوره يك پيوند كلّى و عام وجود دارد. سوره «مائده» نیز مانند آن هم درباره اهل كتاب و هم داستان غدير بحث كرده است.

اختصاص شان نزول آيه «تبليغ» به ولايت اميرالمومنين(ع)

آيا براي آيه «تبليغ»، شأن نزول ديگري غير از ولايت اميرالمومنين(علیه السلام) نقل كرده‌اند؟

آيه «تبليغ» ناظر به سه ويژگى مهم است؛ 1- عدم ابلاغ آن برابر است با عدم رسالت الهی. 2- آيه درسوره «مائده» است كه آخرين سوره اى است كه بر پيامبر(ص) نازل شده، زمانی که تمام اركان مهم اسلام تبيين شده بود. 3- بعضي در برابر آن، موضع گيرى سختى داشته اند تا جايي كه امكان خطر جاني براي پيامبر(ص) بود؛ لذا قرآن تاكيد مي كند كه تو را از خطرات احتمالى مردم حفظ مى كنيم. با توجه به اين سه ويژگي، منظور آيه تنها ابلاغ خلافت و جانشينى پيامبر(ص) است و هر تفسير ديگرى بي تناسب است.

منابعی برای تحقیق درباره روایات و اسناد روایات شأن نزول آیه تبلیغ و ماجرای غدیر

در چه منابعی از روایات و اسناد روایات شأن نزول آیه تبلیغ و ماجرای غدیر بحث شده است؟

روايات فراوانى داريم كه با صراحت مى گويد: اين آيه در جريان غدير خم و خطبه پيامبر(ص) و معرفى على(ع) به عنوان وصىّ و ولىّ نقل شده است. در اين باره مي توان به كتابهايي مانند: الغدير، احقاق الحقّ، المراجعات، عبقات الانوار و دلائل الصدق مراجعه كرد.

نظر علماي اهل سنت درباره شأن نزول آيه «تبليغ»

آيا از علمای اهل سنت کسی شأن نزول آيه «تبليغ» را جانشینی امام علي(ع) می داند؟

در برخی از كتابهاى اهل تسنن تاكيد شده كه آيه تبليغ در شأن على(ع) نازل شده و روایاتی از صحابه در این مورد ذکر شده است. اين احاديث را علمائي مانند ابونعيم اصفهانى، ابن عساكر، فخر رازى، ابو اسحاق حموينى، ابن صباغ، سيوطى، قاضى شوكانى، آلوسى، قندوزى و ... در كتاب‌هايشان نقل كرده اند. در مقابل نیز برخي علمای ایشان از كنار آيه به راحتي گذشته اند.

شبهه نزول آیه تبلیغ در جنگ با بنى انمار

آیا این سخن که « آیه تبلیغ» در جنگ با بنى انمار بر پیامبر(صلى الله علیه وآله) نازل شده صحیح است؟

گفته شده آیه تبلیغ درباره واقعه ای در جنگ بنی انمار است. پاسخ: اولا: این قول در میان مورخین و مفسرین غریب شمرده شده. ثانیا: در نقل جزئیات آن توسط راویان مختلف، تفاوت هایی وجود دارد که به اعتبار آن آسیب می زند. ثالثا: متن آیه درباره ضمانت حفظ جان پیامبر به خاطر ابلاغ پیامی خاص است نه به صورت کلی. رابعا: توطئه قتل پیامبر چیز جدیدی نبوده تا آیه ای آن هم در اواخر دوران بعثت نازل شود. خامسا: چنین جریانی با تمام روایات شیعه و اهل سنت که در آنها نگرانی پیامبر از تبلیغ دستوری بوده منافات دارد.

شبهه نزول آیه تبلیغ درباره مکر یهود

آیا همانطور که علماى اهل سنت مى گویند آیه تبلیغ در مورد مکر یهود نازل شده است؟

برخی با استناد به سیاق آیات قبل شان نزول آیه تبلیغ را درباره تضمین الهی به پیامبر برای حفظ جانش در برابر مکر یهودیان دانسته اند. پاسخ: اولا: با توجه به نزول این آیه در حجه الوداع و آخرین سال حیات پیامبر یعنی زمانی که یهود تضعیف شده بودند و خطری از جانب شان پیامبر را تهدید نمی کرد، این تفسیر بی جا است. ثانیا قرآن موجود بر اساس ترتیب نزول آن نبوده تا بتوان به سیاق آیات آن بر ظهور یک معنا تمسّک کرد. ثالثا: بر فرض پذیرش سیاق، باید گفت سیاق قرینه مقامی است و در برابر نص روایات اعتباری ندارد.

اثبات تشیّع با روایات جعلى اهل سنّت!

آیا عقیده قفارى در مورد اثبات تشیّع با روایات جعلى اهل سنّت، صحیح مى باشد؟

روایاتى را که شیعه براى اثبات حقانیت خود به آنها استناد می کند، همگى صحیح بوده و از اعتبار زیادی نزد علمای سنی نیز برخوردار است و اگر کسی آنها را ضعیف بداند در حقیقت بسیاری از راویان اهل سنت که آنها را نقل کرده اند را، زیر سؤال برده؛ همان راویانی که پایه های مذهب اهل سنت را ساخته اند.

نقل اجمالى واقعه غدیر

در غدیر خم چه اتّفاقى افتاد؟

طبق نقل بسیاری از صحابه و تابعین، پیامبر(ص) پس از حجة الوداع، در سرزمینى به نام غدیرخم توقف کرد تا پیام الهی در آیه تبلیغ را به مسلمانان برساند، سپس بر فراز منبر از مردم در مورد اصول سه گانه دین (توحید، نبوت و معاد) اعتراف گرفت و بعد دست على(ع) را گرفت و بالا برد و فرمود: من کنتُ مولاهُ فعلىٌ مولاه.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمام علىٌّ(عليه السلام)

اصْرِفْ إلى الآخِرةِ وَجهَکَ، واجْعَلْ للهِ جِدَّکَ

به آخرت روى آور و توان و کوشش خود را براى خدا مصروف کن

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 58