آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ابن تیمیه از روی جهل، نازل شدن آیه اطعام را در حق اهل بیت، به صرف نازل شدن سوره انسان در مکه، دروغ شیعه می داند. درحالیکه اولا مکی یا مدنی بودن سوره های قرآن منافاتی با مدنی یا مکی بودن برخی آیه های آن ندارد. ثانیا روایات بسیاری حتی از منابع اهل سنت، شان نزول این آیات را درباره اهل بیت ذکر کرده اند. ثالثا هیچ اجماعی بر مکی بودن آن وجود ندارد و بسیاری از علما آن را مدنی می دانند. رابعا ممکن است سوره ای مکی باشد اما بعد از هجرت و بعد از فتح مکه در حجه الوداع در مکه بر پیامبر نازل شده باشد.

ابن تیمیه مى گوید:
علاّمه حلّى دروغ هایى را نقل مى کند که بر جهل نقل کننده آنها دلالت دارد؛ مثلاً مى گوید: سوره «هل اتى» در حقّ اهل بیت نازل شده است. و این سخن وى دروغ است؛ زیرا هل اتى به اجماع علما در مکّه نازل شده است، و ازدواج على با فاطمه پس از هجرت در مدینه انجام گرفته، و حسن و حسین پس از نزول هل اتى متولّد شده اند؛ پس دروغ بودن سخن وى بر آگاهان به نزول آیات و سیره آن بزرگواران پوشیده نیست.(1)
در پاسخ مى گوییم:
نا آگاهى و نادانى [و بی ادبی] این شخص منحصر به یک باب نیست، بلکه او جاهل به عقاید، جاهل به فِرَق و مذاهب گوناگون، جاهل به سیره، جاهل به احکام، جاهل به حدیث، و همچنین جاهل به علوم قرآن است، به اندازه اى جاهل است که مطالب زیر[که بسیار روشن است] را نفهمیده است:
1 ـ مکّى بودن سوره با مدنى بودن برخى از آیات آن و بر عکس هیچ منافاتى ندارد و این امر در سوره هاى قرآن امرى عادّى است(2). و این همان قول ابن حصّار است که مى گوید:
گاهى آیه اى از سوره مکّى، مدنى است و آیه اى از سوره مدنى، مکّى است.(3)
2 ـ مطمئن ترین راه براى تشخیص مکّى یا مدنى بودن سوره آن است که درباره شأن نزول آن روایات مستفیضه وجود داشته باشد نه روایات بى سند و منقطع، بنابراین شیعه حدیث را جعل نکرده تا بر جهل ناقل آن و علاّمه حلّى دلالت کند، بلکه بسیارى از بزرگان اهل سنت این حدیث را نقل کرده اند و چنانچه اشکالى در آن باشد مشایخ اهل سنّت با علاّمه حلّى در آن یکسان خواهند بود[مشایخی که بارها ابن تیمیه به صداقت آنها اقرار کرده].
3 ـ [ابن تیمیه] ادّعا مى کند که علما بر مکّى بودن آن اتّفاق دارند؛ این سخن حقیقت ندارد، بلکه اکثریّت خلاف آن را گفته اند؛ چنانکه خازن در تفسیرش(4) از مجاهد و قتاده و بسیارى از راویان اهل سنّت نقل کرده است.
4 ـ افرادى چون حسن و عکرمه و کلبى و دیگران با اینکه به مکّى بودن آیه یا آیاتى از این سوره قائلند، صریحاً گفته اند آیاتِ مربوط به إطعام، مدنى است.
5 ـ و سخن او که هر سوره اى مکّى باشد حتماً پیش از هجرت نازل شده است، سخن درستى نیست؛ زیرا ممکن است پس از هجرت و در آخرین سفر پیامبر (حجّة الوداع) نازل شده باشد. به ویژه با توجّه به قول ابن جبیر و حسن و ضحّاک و عکرمه و عطاء و قتاده که گفته اند: «وَأَسِیراً» همه مؤمنان را دربر مى گیرد حتّى بردگان را، و ابن جریر و دیگران نیز بر این باورند.(5)