امام علی(ع) و سرزنش «معاویه»

امام علی(عليه السلام) چه عواملی را باعث گمراهی معاویه می داند؟

امام علی(ع) در نامه 37 نهج البلاغه معاويه را سرزنش مى كند و عوامل انحراف او را در چهار چيز خلاصه مى كند: 1- پيروى از هوا و هوس. 2- متابعت از عوامل ضلالت و سرگردانى. 3- چشم فرو بستن بر واقعيّت ها (گذشته درخشان و ويژگى هاى منحصر به فرد امام(ع) در اسلام و پیشینه تاریک معاویه و پدر و مادرش). 4- شكستن عهد و پيمان هاى الهى.

انگيزه های «انتقام جویی»

«انتقام جويی» با چه انگيزه هايی صورت مي گيرد؟

«انتقام جویی» می تواند انگیزه های بسیاری داشته باشد، از جمله: تنگ نظرى، كوته بينى، عدم آينده نگرى، حسد، كينه توزى، ضعف نفس، هواپرستى و صفات زشت ديگری كه هر كدام به تنهايى يا به ضميمه ديگرى، آتش انتقام را در دل انسان شعله ور ساخته، و سبب درگیری، ضایع شدن اموال و جان ها و از بین رفتن قدرت جامعه و كشور مى شود.

جایگاه «عمل به حق» در کلام امام علی(ع)

امام علی(عليه السلام) چه انسان هائی را در نزد خداوند به عنوان برترین انسان ها معرفی می نمایند؟

امام علی(ع) در ارتباط با اهمیت «عمل به حق» می فرماید: «برترين مردم در پيشگاه خدا كسى است كه عمل به حق نزد او محبوب تر از باطل باشد هر چند از منافع او بكاهد». در واقع مؤمنان حقيقى بر سر دو راهى ها كه حق در يك سو و منافع شخصى در طرف دیگر قرار دارد، حق را انتخاب کرده و به منافع شخصى پشت می كنند. در حالی که قرآن گروهی از یهودیان را مذمت می کند؛ زیرا آنان از روی هواپرستی تنها قوانينی را می پذیرند که موافق منافعشان باشد.

موانع پیشبرد «عدالت» در جامعه

چرا امام علی(عليه السلام) در اجرای برنامه های «عدالت محور» خود به طور کامل موفق نشد و چه موانعی بر سر راه امام در این امر بود؟

امام علی(ع) پراکندگی، جهل و هواپرستی مردم را مانعی در مسیر اقامه عدالت دانسته و می فرماید: «اى ارواح پراختلاف و اى دل هاى پراكنده! شمايى كه بدنهايتان ظاهر است و عقلهايتان پنهان». در واقع حضرت اختلاف و پراكندگى را سبب از بین رفتن نيروها می داند. سپس مى فرمايد: «پيوسته شما را متوجه حق مى سازم ولى شما فرار مى كنيد. هيهات! كه من بتوانم به وسيله شما ظلمت را از چهره عدالت برگيرم». در واقع زدودن تاريکی از چهره عدالت نيازمند ياران آگاه و فداكار است نه مردمی همانند اهل کوفه که امام گرفتار آنان بود.

عوامل «سعادت» و «شقاوت» از منظر امام علي(ع)

از نظر امام علی(علیه السلام) عوامل «سعادت» و «شقاوت» انسان چه چیزهایی است؟

پیام خطبه 86 این است که عوامل خوشبختى و بدبختى انسان، پيش از آنکه بيرونی باشد از درون جانش بر مى خيزد. اوست كه خود را سعادتمند مى كند یا بر اثر پيروى از هوا و هوس و كبر و غرور، اسباب بدبختى خويش را آماده مى سازد؛ لکن غالب مردم عصر و زمان ما، عوامل بدبختى خود را در بيرون از وجود خويش جستجو مى كنند و غالباً خود را فريب مى دهند و راه چاره را بر خود مى بندند؛ در حالى كه بايد اسباب مشكلات را در روحيات خود، در پيوندهاى اجتماعى، در هوا و هوسها، در اختلاف و نفاق و در حسادتها و هواپرستى ها جستجو كرد.

ممانعت خداوند از هدايت کافران، منافقان و بعضی از اهل کتاب!

چرا خداوند با زينت دادن اعمال، مهر نهادن بر دل و گوش و چشمها، پرده کشيدن بر دل و چشمها، قفل زدن بر قلبها و لعن کردن، مانع از هدايت کافران، منافقان و بعضی از اهل کتاب مي شود؟! چرا خداوند خير را برای همه مخلوقاتش نمی خواهد؟! آيا اين امور با اختيار انسان منافات ندارد؟!

تأمل در این آیاتی که از این امور سخن گفته اند، نشان می دهد که گمراهی و مهر شدن قلب ها، نتیجه عمل و انتخاب خود انسان است؛ نه حاصل جبر الهی. مثلا هواپرستی، کفر، عناد، غفلت، نفاق و... از مهم ترین عوامل گمراهی و مهر شدن دلها در این آیات است. اگر مى بينيم گمراهی، قفل شدن دلها و زینت اعمال زشت، به خدا نسبت داده شده است، به خاطر آنست كه خداوند این خاصيت را در اعمال و انتخابهای غلط انسانها نهاده است که در صورت ارتکاب و انتخاب آنها دچار گمراهی، لعن و کج فهمی شوند.

«هواپرستی» مانع کسب معرفت و شناخت

«هواپرستی» چگونه مانع کسب معرفت و شناخت می شود؟

خداوند در سوره جاثیه سخن از كسانى مى گويد كه به خاطر پرستش هوای نفس، قابلیت هدایت را از دست می دهند. در سوره مائده نیز به جمعى از يهوديان لجوج، اشاره مى كند که هواپرستی، کارشان را به تکذیب پیامبران الهی و حتی کشتن برخی از آن ها رساند و با این همه، زشتى اين عمل را درك نمى كردند. در سوره محمد(ص) نیز عده ای از منافقین مورد اشاره قرار گرفته اند که به خاطر پیروی از هوای نفس، پیامبر(ص) را مسخره می کردند. هواپرستی موجب از دست رفتن قدرت تشخيص فرد می گردد. امام علی(ع) نیز هواپرستی را آفت عقل می داند.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال الصادق عليه السلام :

«اني ما شربت ماء باردا الا و ذکرت الحسين‏»

من هرگز آب سرد ننوشيدم مگر اين‏که به ياد حسين عليه السلام افتادم.

امالى صدوق، ص 122