در «عصر ظهور» حضرت از حقايق و مجهولات پرده بردارى می کند و تا سرحد امكان و توان انسان ها را به اوج تكامل علمى مى رساند. بنابراین در دوران ظهور كه روزگار تحقق همه آرمان هاى انسانى و الهى است، شناخت انسان به تكامل نهايى مى رسد و در ابعاد گوناگون دانايى، از جهان شناسى، انسان شناسى و خداشناسى، عروج لازم را مى يابد.

انسان صاحب «بصيرت» به جائي مي رسد كه مي تواند بهشت و بهشتيان را كه در ناز و نعمتند و دوزخ و دوزخيان را كه در عذابند ببيند. چنين شخصي ديگر نه مال يتيم را مي خورد و نه كلمات حق را تبديل و يا كتمان مي كند؛ چراكه هر كدام از اين كارها در واقع ورود در آتش است. بصير حقائق اشياء را مي بيند و بر آنها اشراف دارد. داستان جواني كه پيامبر حالش را پرسيد و در پاسخ خبر از عالَم بهشت و جهنم داد مصداق روشن شخص بصير است. آن جوان ثابت كرد كه از حقائق اشياء و بهشت و جهنم طوري باخبر است كه گويا همراه آنان است.

رؤياها چند گونه است، تنها يك بخش از آن است كه «رؤياى صادقه» نام دارد و كليدى است براى كشف بعضى از حقايق آینده. این عقیده مورد تأیید قرآن است و با تجربه و مصادیق بسیاری نیز ثابت شده است. البته خواب به تنهايى، نمى تواند به عنوان يك منبع معرفت تلقّى گردد.

جبّارانى كه مى خواستند حكومت خود را بر مردم تحميل كنند به انواع وسائل تبليغاتى براى شستشوى مغزى مردم دست مى زدند؛ تحريف تاريخ، اشعار شعرا، مراكز مورد تقديس و احترام مردم و ... . در بعضى نقل ها آمده است اطاعت مردم شام از معاويه به آن حد رسيده بود که نماز جمعه را براى مردم روز چهارشنبه اقامه كرد و مردم نيز در آن نماز جمعه شركت كردند. این مساله در دنیای امروز نیز وجود دارد و فقط ظاهر آن از اعمال قدرت آشکار حاکمان گذشته و به مؤلفه هایی همچون کارکرد تخدیرگونه رسانه ها تغییر یافته است.

در احادیث اسلامی این حقیقت تبیین شده که خداوند مومن را از نور خود آفریده، او نیز می تواند با نور الهی بنگرد و حقایق را ببیند. امام علی(ع) ایمان را باعث آباد شدن کاخ های علم و معرفت معرفی می کند. ايمان راستين انسان را عاشق حق و حقيقت مى كند و روح تسليم در برابر واقعيّات را در آدمى مى دمد؛ و به اين ترتيب روح و جان از هرگونه قيد و بندى آزاد و آماده پذيرش هرگونه معرفت مى شود.

خوف و ترس، خواه به معناى خوف از خدا باشد، يا ترس از عذاب او، و يا ترس از گناه و معصيت - چرا كه همه به يك معنا باز مى گردد - زمينه روح انسان را براى پذيرش حقايق و معارف، آماده مى سازد. زيرا انسان تا احساس مسؤوليت نكند به سراغ منابع معرفت نمى رود، و در آيات آفاقى و انفسى و تكوينى و تشريعى، كنجكاوى و جستجو نمى كند؛ لذا خداوند در سوره «هود» می فرماید: «در اين سرگذشت پيشنيان، نشانه اى است براى كسى كه از عذاب آخرت مى ترسد».

عقل و خرد و وجدان و فطرت ابزار شناخت درونی و حواس پنج گانه ظاهرى انسان همچون بینائى و شنوائى و مانند آن، ابزار شناخت برون ذاتى اند. این ابزارهای شناخت، اگر مورد بهره بردارى صحیح قرار گیرند، روز به روز نیرومندتر مى شوند، و دقیقتر حقایق را نشان مى دهند. اما اگر مدتى در مسیرهاى انحرافى قرار گیرند، و یا اصلاً از آنها استفاده نشود، تدریجاً دگرگون مى شوند، و حقایق را وارونه نشان مى دهند. لذا اعمال نادرست انسان، و موضعگیریهاى انحرافى او، نعمت بزرگ شناخت را از او مى گیرد.

یکى از اصول فکر سلفى، نهى از تأویل و اکتفا به ظاهر لفظ است. در ردّ این روش باید گفت برای تفهیم قرآن باید از تمام نکات فصاحت، بلاغت و بدیع استفاده کرد مثلا ید الله کنایه از قدرت الهی است همان گونه که عرب این گونه کنایات را به کار مى گیرد.

جمعى از فلاسفه قديم مى گويند: سرچشمه وحى همان عقل فعّال است، آنها معتقدند پيامبران با عقل فعّال رابطه نزديك داشتند و از آن الهام مى گرفتند ولی دليلى بر این ادّعا نمی آورند. اما عقيده جمعى از فلاسفه امروز اين است كه وحى همان تجلّى شعور ناآگاه يا رابطه مرموزى با حقايق اين جهان است كه گاه از نبوغ باطنى و گاه رياضت و تلاش و كوشش هاى ديگرى از اين قبيل حاصل مى شود. اما هيچ كدام از این دو نظریه با حقيقت وحى، آن گونه كه از قرآن استفاده مى شود منطبق نيست.

تعبيراتى در روايات وارد شده كه روشن مى سازد هر قدر ايمان انسان بالا رود و حجاب هايى كه بر اثر گناهان، اطراف دل را مى گيرد كنار زده شود، حقايق بيشترى از جهان هستى براى انسان مكشوف مى گردد، تا آن جا كه مى تواند ابراهيم وار بر ملكوت آسمان ها و زمين نظر كند. از جمله در روایتی، دل های آدمیان، مشروط به عدم تأثیرپذیری از شیطان، شایسته نظر افکندن به ملکوت دانسته شده است؛ یا در روایتی علم حقیقی، نوری دانسته شده که خداوند در قلب برخی بندگانش می افکند و به واسطه آن، بنده می توان غیب را ببیند.