برای حقیقت «رؤيا» دو تفسیر مادی و معنوی وجود دارد: مادي ها، رؤيا را نتيجه مستقيم كارهاى روزانه انسان يا ناشي از يك سلسله آرزوهاى برآورده نشده و يا ترس از چیزی مي دانند. «رؤياها» هميشه مربوط به گذشته هستند و هرگز از آينده خبر نمى دهند. اما به اعتقاد فلاسفه روحى، خواب ها چند دسته اند: 1. مربوط به زندگى گذشته. 2. خواب هاي پريشان. 3. خواب هاى مربوط به آينده. دسته اول و دوم تعبیر خاصی ندارند و فقط دسته سوم در صورتی که واضح و روشن نباشد نیازمند تعبیر هستند.

مادی ها در مورد علت «رؤیا» می گویند: ممكن است خواب ديدن نتيجه كارهاى روزانه انسان باشد، و یا ممكن است منشاء خواب دیدن، يك سلسله آرزوهاى برآورده نشده و یا ترس از چیزی باشد؛ اما فلاسفه روحى مى گويند: خواب و رؤيا بر چند قسم است: خواب هاى مربوط به گذشته زندگى و اميال و آرزوها؛ خواب هاى پريشان و نامفهوم كه معلول فعاليت و نيروى توهم و خيال است؛ خواب هايى كه مربوط به آينده است و از آن گواهى مى دهد.

در پاسخ به این سوال که چگونه حضرت ابراهیم(ع) بر خوابش مبنی بر ذبح حضرت اسماعیل اعتماد کرد، باید گفت؛ خواب هاى انبیاء هرگز خواب شیطانى، یا مولود فعالیت قوه واهمه نیست، بلکه گوشه اى از برنامه نبوت و وحى آنهاست به این ترتیب، در خواب هاى آنها هیچ گونه خطا و اشتباهى رخ نمى دهد. و گاه گفته مى شود: ابراهیم(ع) از طریق وحى آگاهى یافت که باید به خوابى که در زمینه ذبح مى بیند عمل کند، از سوی دیگر، این خواب در سه شب متوالى عیناً تکرار شد، و براى حضرت، یقین ایجاد کرد که این یک مأموریت الهى است.

رؤيای صادقه شهودى است كه در حالت خواب صورت مى گيرد؛ رویاهای صادقانه مربوط به آينده بوده و پرده از روى اسرارى بر مى دارند كه به حقيقت مى پيوندند. در قرآن به هفت مورد از اين رؤياهاى صادقه اشاره شده است، مانند: رویای صادقه پیامبر(ص) مبنی بر وارد شدن همراه با اصحابش برای ادای سنّت عمره که در فتح مکّه محقق شد، یا رویای صادقه حضرت یوسف(ع) درباره مورد سجده قرار گرفتن، یا خواب هم بندیان یوسف در زندان، و خوابی که عزیز مصر دید و حضرت یوسف(ع) همه این خواب ها را تعبیر کرد و ... .

رؤياها چند گونه است، تنها يك بخش از آن است كه «رؤياى صادقه» نام دارد و كليدى است براى كشف بعضى از حقايق آینده. این عقیده مورد تأیید قرآن است و با تجربه و مصادیق بسیاری نیز ثابت شده است. البته خواب به تنهايى، نمى تواند به عنوان يك منبع معرفت تلقّى گردد.

«خواب» به معنى تعطيل شدن قسمتى از فعاليت هاى خودآگاه مغز انسان است. به عقيده جمعى از دانشمندان، حيوانات و حتى گياهان نیز مى خوابند، يعنى قسمتى از فعاليت هاى حياتى آنها بطور متناوب با گذشت شب و روز تعطيل مى شود. اما اینکه چطور می شود انسان در خواب فرو می رود؟ نظریه هایی وجود دارد، که مهم ترین آنها عبارت است از نظریه عامل فیزیکی، عامل شیمیایی و عامل عصبی. با تمام این تحقیقات، اما هنوز راز اصلی این مساله در پرده ای از ابهام قرار دارد.

مادیون می گویند: رویاهای انسان نتیجه مستقیم کارهاى روزانه او و یا آرزوهاى بر آورده نشده او و یا ترس های او می باشد. طبق نظرفروید، خواب ارضاى تمایلات واپس زده و سرکوفته اى است که  با تغییر و تبدیل هائى براى فریب «من» به عرصه خودآگاهى روى مى آورند. بعضى از دانشمندان غذاشناس نیز میان خواب و نیازهاى غذائى بدن رابطه قائل هستند.

اقسام رؤیا از دیدگاه فلاسفه: 1ـ خوابهاى مربوط به گذشته ، که تعبیر خاصى ندارند. 2ـ خواب هاى پریشان و نامفهوم که تعبیر ندارند.3 ـ خواب هاى مربوط به آینده که یا خوابهاى صریح و روشنی هستند که در آینده دور یا نزدیک، عینا تحقق مى پذیرد و یا  خوابهائى هستند که در عین حکایت از حوادث آینده، بر اثر عوامل خاص ذهنى و روحى تغییر شکل یافته و نیازمند به تعبیر اند.

خواب در روایات؛ حرکت روح از بدن به سوى عالم ارواح است. و بیدارى؛ بازگشت روح به بدن، و نوعى حیات مجدد است.

در این که منظور از رؤیای پیامبر(ص) که در آیه 60 سوره اسراء، آمده چیست، اختلاف است: برخی آنرا به مشاهده واقعی در معراج معنی کرده اند. برخی با اینکه سوره مکی است آن را به خواب پیامبر(ص) در سال حدیبیه در مدینه تفسیر کرده اند که بشارت به پیروزی بر قریش بود و دو سال بعد با فتح مکه محقق شد. جمعی از مفسران شیعه و سنی نیز گفته اند: پیامبر(ص) در خواب دیدند میمون هایی از منبر ایشان بالا و پایین می روند، و آن را بر بنی امیه تفسیر کرده اند که خلافت رسول الله(ص) را به فساد کشیدند.