اولا: در آیات قبل از آیه مورد بحث، جریان شرک تثلیثی مسیحیان و دعوت به مباهله آمده و سپس حجت را تمام کرده و کسانی را که اعراض می کنند، مفسد نامیده است. دعوت به مباهله، نشانه بطلان عقاید آنان و حقانیت انحصاری اسلام محمدی(ص) است.
ثانیا: قرآن در آیات دیگر اهل کتاب را برای ایمان نیاوردنشان، به جنگ یا پرداخت جزیه تهدید می کند: «قاتِلُوا الَّذینَ لا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ ... مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ حَتَّى یُعْطُوا الْجِزْیَةَ...»؛  یعنی همواره دستور به پذیرش اسلام وجود دارد و این به معنای حقانیت انحصاری اسلام و منسوخ بودن آیین های قبلی است.
ثالثا: پس از آیات دعوت به مباهله و اتمام حجت، این آیه به معنای دعوت به اصول مشترک همه شرایع الهی و مراعات توحید و نفی شرک است؛ یعنی اگر شریعت حق محمدی(ص) را نمی پذیرید، لااقل شایسته است مشرک نباشید و عیسی(ع) را به مقام خدایی نخوانید.
رابعا: این آیه نه تنها تایید پلورالیسم و مشروعیت آیین های دیگر نیست، بلکه دعوت به اسلام است؛ زیرا پیامبر اسلام(ص) در نامه های جداگانه به پادشاهان روم و قبط، پس از اینکه آن ها را به اسلام دعوت کرده اند، این آیه را آورده اند. در روایتی از امام صادق (ع) نیز «کَلِمَةٍ سَواءٍ»، به رسالت پیامبر اسلام(ص) تفسیر شده است.

قرآن در آيه 18 سوره آل عمران مى فرمايد: «خداوند، [با ايجاد نظام هماهنگ جهان هستى] گواهى مى دهد كه معبودى جز او نيست». منظور از گواهى خداوند اين است كه ذات او خود گواه ذات او است و خود بهترين دليل براى وجود خويش مى باشد، و اين همان چيزى است كه برهان صدّيقين ناظر به آن است.

این آیه درباره مؤمنان اهل کتاب است، آنهائى که دست از تعصب هاى ناروا برداشتند و به صفوف مسلمانان پیوستند. ولى به عقیده جمعى از مفسران، آیه در مورد«نجاشى» زمامدار رعیت پرور حبشه نازل گردید. وقتی خبر درگذشت او به پیامبر(ص) الهام شد، به اتفاق مسلمانان به قبرستان بقیع آمد و از دور بر او نماز گذاشت. منافقان گفتند: محمّد(ص) بر مرد کافرى که هرگز او را ندیده است نماز مى گذارد. آیه فوق نازل شد و به آنها پاسخ گفت.

یهود دو ایراد بر پیامبر(ص) داشتند 1- گوشت و شیر شتر در آئین ابراهیم(ع) حرام بوده، و یهود هم آنها را حرام مى دانند. پس چگونه کسى که آنها را حرام نمى داند دم از آئین ابراهیم مى زند؟ 2- تمام پیامبرانى که از دودمان اسحاق بودند به سوى بیت المقدس نماز مى خواندند، پس چگونه کسى که خود را وفادار به آئین پیامبران گذشته می داند کعبه را قبله گاه خود انتخاب کرده است؟ آیات فوق نازل شد و به آنها پاسخ داد.

بخش مهمى از سوره آل عمران درباره توحید، معاد و معارف اسلامى است و بخش دیگرى پیرامون جهاد و درس هاى مهمی از دو غزوه بدر و احد می باشد. در قسمتى از آن یک سلسله احکام اسلامى بیان شده و تاریخ برخی انبیاء از جمله: آدم و نوح و ابراهیم و موسى و عیسى و سایر انبیاء بیان شده است.

هر کس سوره آل عمران را بخواند به تعداد آیات آن، امانى بر پل دوزخ به او مى دهند و کسى که سوره بقره و آل عمران را بخواند، در روز قیامت همچون دو ابر بر سر او سایه مى افکنند.

بعد از هجرت، بستگان و اموال مسلمانان در مکه مورد آزار و غارت مشرکين مکه بود. از طرفی، خودشان نیز گرفتار بدگوئى و آزار يهوديان«مدينه» بودند. آيه فوق طبق روايات، اشاره به اين موضوعات دارد و مسلمانان را به ادامه مقاومت تشويق مى نمايد.

يهوديان هنگام تحريف تورات بسيار مسرور بوده، دوست داشتند مردم آنها را دانشمند و حامى دين بدانند. و در نقلي ديگر، منافقان انتظار داشتند در برابر«جهاد ناکرده» تحسين شوند. آيه فوق نازل و به پندارهاي غلط آنها پاسخ گفت.

«امّ سلمه» خدمت پیامبر(ص) عرض کرد: در قرآن از جهاد، هجرت و فداکارى مردان، فراوان بحث شده، آیا زنان هم در این قسمت سهمى دارند؟ آیه فوق نازل شد و به این سؤال پاسخ گفت. و نیز نقل شده: على(ع) هنگامى که با«فَواطم» (فاطمه بنت اسد و فاطمه دختر پیامبر و فاطمه دختر زبیر) از مکّه به مدینه هجرت کرد، و «امّ ایمن» یکى دیگر از زنان با ایمان در بین راه نیز به آنها پیوست، آیه فوق نازل گردید.

مقایسه وضعیت مالی متفاوت مسلمین با غیر مسلمین، این سؤال را براى بعضى طرح کرده بود که چرا افراد بى ایمان این چنین در ناز و نعمتند، اما مومنین در رنج و عذاب و فقر و پریشانى زندگى مى کنند؟ لذا آیات فوق نازل شد و به این سؤال پاسخ گفت.