امام علی(ع) در توصیف پروردگار با استناد به «صفات سلبيّه» می فرماید: «كسى كه براى خدا كيفيّتى قائل گردد او را يگانه ندانسته و آن كس كه براى او مانند قرار داده به حقيقتش پى نبرده و هر كس او را به چيزى تشبيه كند به مقصد نرسيده است»، در واقع امام(ع) در این فراز، کلیه صفات ممکنات را از خداوند نفی می کند، اما شناخت صحیح خداوند از دو راه امکان پذیر است: نخست دقت در آثار و افعال او كه جهان هستى را پر كرده و ديگر، تحليل حقيقت وجود كه به واجب الوجود منتهى مى شود و در اصطلاح «برهان صدّيقين» نام دارد.

اين معنا كه براى شناخت ذات پاك خدا، راهى نزديكتر و دقيق تر از مطالعه موجودات جهان هستى وجود دارد و آن مطالعه در ذات پاك خداوند است، و از خود خدا بايد به خدا رسيد، در روايات اسلامى و ادعيّه معصومين(ع) به صورت گسترده اى مطرح است، و اين معنا، عصاره برهان صدّيقين است در دعای معروف صباح می خوانیم: «اى كسى كه ذاتت گواه ذات تو است، و از شباهت با مخلوقاتت پاك و منزّهى». هم چنین در دعای معروف ابوحمزه ثمالی می خوانیم: «تو را با تو شناختم، و تو مرا به سوى خويش هدايت كردى!».

قرآن در آيه 18 سوره آل عمران مى فرمايد: «خداوند، [با ايجاد نظام هماهنگ جهان هستى] گواهى مى دهد كه معبودى جز او نيست». منظور از گواهى خداوند اين است كه ذات او خود گواه ذات او است و خود بهترين دليل براى وجود خويش مى باشد، و اين همان چيزى است كه برهان صدّيقين ناظر به آن است.

بعضى گفته اند: منظور از آیه «وَاللهُ مِنْ وَرَائِهِمْ مُّحِيطٌ» احاطه علمى خداوند بر اعمال است. بعضى احاطه او را از نظر قدرت ذكر كرده اند؛ یعنی همه در قبضه قدرت اويند. بعضى نيز احاطه علمى و قدرتى، هر دو را ذكر كرده اند. ولى آيه مفهومى وسيع تر از اينها دارد كه احاطه وجودى خداوند را نيز شامل مى شود. البتّه اين احاطه به معناى احاطه ظرف و مظروف یا كل و جزء نیست، بلكه احاطه در اينجا همان احاطه قيّوميت است. يعنى او وجودى است مستقل و باقى موجودات همه وابسته به او و قائم به اويند.

قرآن در سوره حدید، و در  بیان اوصاف الهى مى فرمايد: «اوست اول و آخر و پيدا و پنهان؛ و به هر چيز دانا است». اوصافی که ترسيم نامتناهى بودن خدا است. او «اول» است، يعنى ازلى است، و بدون آغاز. او «آخر» است يعنى ابدى است، و بى انتها. هم چنین «ظاهر» است، بى آن كه پنهان باشد، و «باطن» است، يعنى كنه ذاتش پيدا نيست. هم چنین پیامبر(ص) می فرماید: «خداوندا! تو سرآغاز هستى و قبل از تو هيچ نبود، و تو آخر هستى و چيزى بعد از تو نيست، تو ظاهرى و برتر از تو چيزى نيست، و تو باطنى و فراتر از تو چيزى نیست».

در سوره نور در جمله اي كوتاه و بسيار پرمعنا مى خوانيم: «خداوند نور آسمان ها و زمين است».  نور آفتاب سرچشمه حيات و رمز بقاء موجودات زنده و عامل پرورش همه جانداران است. نور ذاتا روشن است و خود دليل وجود خويش است، و نياز به روشنگر ديگرى ندارد، چرا كه ديگران همه به بركت او روشن و آشكارند و اين است خمير مايه برهان صدّيقين.

برهان صدّيقين، يكى از دلايل اثبات وجود خداوند است که با الهام از قرآن مجيد و روايات متعدد مورد توجّه علماء و فلاسفه اسلامى قرار گرفته و تنها براى اشخاصّى است كه از دقت و لطف قريحه قابل ملاحظه اى بهره مندند. در واقع به جاى اين كه ما از مطالعه مخلوقات پى به خالق بريم، از مطالعه ذات پاك او به ذات پاك اش پى مى بريم، و خود او را، طريق وصول به او قرار مى دهيم. در واقع وجودى در اين جهان هست؛ و ما به تحليل اصل وجود مى پردازيم، و با يك تحليل ظريف به اينجا مى رسيم كه اصل وجود بايد واجب باشد.

قرآن در آيه 53 سوره فصلت مى فرمايد: «أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَىْء شَهِيدٌ». شهيد در اينجا به معناى شاهد و گواه يا حاضر و ناظر و يا به هر دو معناست. مطابق اين تفسير، براى اثبات ذات پاك او همين قدر كافى است كه حضور و شهود او در همه جا هست. همچنان که على(ع) فرمود: «چيزى را نديدم مگر اين كه خدا را قبل از آن و بعد از آن و با آن ديدم او با همه چيز و حتى قبل از آنها و بعد از آنها است. به اين ترتيب آیه شاهدى بر برهان صدّيقين خواهد بود».