آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

قرآن در آيه 18 سوره آل عمران مى فرمايد: «خداوند، [با ايجاد نظام هماهنگ جهان هستى] گواهى مى دهد كه معبودى جز او نيست». منظور از گواهى خداوند اين است كه ذات او خود گواه ذات او است و خود بهترين دليل براى وجود خويش مى باشد، و اين همان چيزى است كه برهان صدّيقين ناظر به آن است.

در سوره آل عمران آيه 18 سخن از گواهى خداوند بر يگانگى خويش است، و سپس گواهى فرشتگان، و دانشمندان؛ مى فرمايد: (خداوند، [با ايجاد نظام هماهنگ جهان هستى،] گواهى مى دهد كه معبودى جز او نيست؛ و فرشتگان و صاحبان دانش، [نيز، بر اين مطلب] گواهى مى دهند)؛ «شَهِدَ اللهُ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُوْلُوا الْعِلْمِ».
سپس مى افزايد: (در حالى كه [خداوند] قيام به عدالت دارد)؛ «قَائِماً بِالْقِسْطِ»، و از آنجا كه قيام به قسط و عدل نياز به دو اصل دارد: قدرت و علم، تا موازين عدل را با علم مشخص كند، و با قدرت آن را پياده نمايد؛ در پايان آيه مى افزايد: (معبودى جز او نيست، اوست توانا و حكيم)؛ «لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ».
منظور از گواهى دادن فرشتگان و صاحبان علم و دانش معلوم است، امّا در اين كه منظور از گواهى خداوند چيست؟ در ميان مفسّران گفتگو است. جمعى معتقدند كه منظور گواهى فعلى و قولى هر دو است؛ يعنى از يك سو با ارائه آيات عظمت خويش در جهان هستى و در آفاق و انفس، و از سوى ديگر با نازل كردن آيات توحيدى در كتب آسمانى، گواهى بر يگانگى خويش داده است.
در حالى كه بعضى ديگر فقط شهادت قولى را مطرح كرده اند، و بعضى تنها شهادت فعلى را، ولى مسلّماً شهادتى برتر و بالاتر از اينها تصوّر مى شود كه آن نيز در مفهوم آيه درج است، بلكه مهمترين مصداق شهادت است و آن اين كه ذات او خود گواه ذات او است، و به مصداق «يا مَنْ دَلَّ عَلى ذاتِه بِذاتِه»(1)؛ (اى كسى كه با ذات خود، ذات خويش را نشان داده اى) خود بهترين دليل براى وجود خويش مى باشد، و اين همان چيزى است كه برهان صدّيقين ناظر به آن است.(2)