حج حکمت ها، کارکردها و ظرفیت های بسیار متنوعی دارد، مانند: 1. تقویت بعد اخلاقی و دگرگونی های درونی و روحی با خودسازی و جدا شدن انسان از مرزهای زندگی مادی و امتیازات ظاهری و زر و زیور. 2. برجسته شدن بعد سیاسی جامعه مسلمانان و از بین رفتن تعصبات ملی و نژادی آنها با ایستادن همه در صف واحد امت اسلام علیه استعمار. 3. ارتباط قشرهای مختلف مسلمانان از لحاظ فرهنگی و علمی. 4. امکان کم شدن فاصله طبقاتی با تقویت پایه های اقتصادی جهان اسلام و بسیاری برکات دیگر.

روایات دال بر جواز «حیله هاي ربای معاملاتی» با دو دلیل مخالف آیات قرآن و روایت می باشد؛ اول: این که در بسیاری از مواقع، ضم ضمیمه و فروختن آن به قیمت بالا جدی نیست و مورد پسند عُقلا نمی باشد. ثانیاً: با این کار مفاسد ربا از بین نمی رود.

آیه117 درباره ابو خیثمه نازل شد که به غزوه تبوک نرفت. یک روز که در کنار همسران خود بود به یاد پیامبر(ص) که در هوای گرم با دشمن مبارزه می کنند افتاد و پشیمان شد. سوار بر شتر شد و به سوی تبوک حرکت کرد تا به پیامبر(ص) رسید. آیه 118 درباره سه نفر از مسلمانان نازل شد که از شرکت در جنگ تبوک سرباز زدند. بعد از جنگ پیامبر(ص) عذر خواهی آنان را قبول نکرد و دستور داد احدى با آنها سخن نگوید. حتی زنانشان با آنها قطع رابطه کردند. فضای مدینه بر آنها تنگ شد و به کوه پناه بردند و از کار خود پشیمان شدند.

روزى پیامبر(ص)  در کنار خانه خدا نشسته بود، «عبداللّه بن ابى امیه مخزومى» در برابر او قرار گرفته و به بهانه این که خداوند انسانی که غذا می خورد و در بازارها راه می رود را رسول خود قرار داده، به حضرت اعتراض کرد؛ آیات 7 تا 10 سوره فرقان نازل شد و به بهانه گیرى هاى آنها پاسخ داد.

وقتی پیامبر(ص) پیشنهاد مقام و ثروت مشرکان را نپذیرفت، به بهانه جوئى پرداخته گفتند: تو چگونه فرستاده خدا هستى؟ با این که غذا مى خورى و در بازارها توقف مى کنى؟(نه مانند فرشتگانی و نه همچون پادشاهان)؛ آیه 20 سوره فرقان، نازل شد و این حقیقت را روشن ساخت که روش پیامبراسلام(ص)، روش همه پیامبران پیشین است.

بعيد نيست كه گفته شود «برات» وام نيست؛ بلكه حواله همراه با هزينه انتقال سرمايه است، كما اينكه در عرف بازار و بانكدارى امروز آن را وام نمى دانند؛ بلكه نوعى حواله و كارمزد انتقال پول مى دانند.

در یکى از سال ها که مردم مدینه گرفتار خشکسالى بودند کاروانى که مواد غذائى همراه داشت در روز جمعه به مدینه آمد. پیامبر(ص) در آن هنگام مشغول خطبه نماز جمعه بود. مردم خطبه را رها کرده و به سوى بازار شتافتند و تنها دوازده مرد و یک زن در مسجد باقى ماندند. آيه نازل شد و آنها را سخت مذمت كرد.