تفاوت های جسمی و روحی مرد و زن موجب می شود احکام آنها که از سوی خالق آنها (داناترین شخص به ویژگی ها و تفاوت آنها) تشریع شده، به منظور تناسب یافتن با ویژگی های شخصیتی آنها، مختلف و متفاوت باشند. جنس زن براى انجام وظايفى متفاوت با مرد آفريده شده و به همين دليل احساسات متفاوتى دارد. قانون آفرينش، وظيفه حساس مادرى و پرورش نسل هاى نيرومند را بر عهده او گذارده به همين دليل سهم بيشترى از عواطف و احساسات به او داده است در حالى كه طبق اين قانون وظايف خشن و سنگين تر اجتماعى بر عهده جنس مرد گذارده شده و سهم بيشترى از تفكر به او اختصاص يافته است. بنابراین تفاوت ها، تشریع احکام یکسان و اختصاص حقوق و تعریف نقش های یکسان برای دو جنسی که تفاوت های ماهوی با همدیگر دارند، نه تنها عادلانه نیست بلکه بسیار هم غیرمنطقی است.

آنچه قابل شناخت نیست کنه ذات خداست؛ اصل وجود و صفات خداوند با علم حصولی و حضوری اجمالی قابل شناخت است. بین شناخت خدا و فایده عبادت نیز ملازمه عقلی و عملی وجود ندارد و حتی عبادت بدون شناخت نیز آثار مثبت خود را دارد؛ اگر چه شناخت بیشتر از خدا در پرفایده بودن عبادت نقش موثری دارد.

آموزه ها واعتقادات دینی قابل تحمیل نیستند، زیرا دین سلسله ای از باورهای قلبى است كه اجبار در آن راه ندارد. برای اعتقاد به دین، چاره ای جز استدلال و تعقل نیست؛ لذا در جامعه اسلامی راه «حقیقت جویی» برای همه باز است. ضمن اینکه برای درک حقیقت می توان تحقیق کرد بدون اینکه تغییر دین داد. بازگشت از اسلام هم مادامی که از سوی شخص بیان نشده، حکم «ارتداد» را در پی ندارد. اما اگر این چنین شخصی عقاید جدید خود را علنی کند، جامعه اسلامی تعامل دیگری با او خواهد داشت. چرا كه اين عمل نوعی «اخلال و تضعیف» جامعه اسلامى است.

اسلام بيش از همه اديان براى «عقل» اهميت قائل است و آن را اساس دين معرفى می کند و نبودش را موجب محرومیت از تكليف می داند. تمام فقها و كارشناسان اسلامى در اين اصل اتفاق نظر دارند كه كليات اصول عقايد بايستى به استدلال عقلى مستند باشد. آيات قرآن نیز در موارد متعدد دستور به تفكر و تدبر مى دهند و حتی از زبان جهنمیان می فرماید: «اگر حقيقت را شنیده و تعقل مى كرديم از معذبين نبوديم».

اسلام دين «عمل» است؛ زیرا امام صادق(ع) فرمود: «ايمان، تمامش عمل است و قول نيز جزئی از عمل است». در جای دیگر فرمودند: «پيروان مكتب ما را از عملشان بشناسيد». آری معيار شيعه بودن، عمل است؛ آن هم عملى كه با عقل توأم باشد. چون پیامبر(ص) می فرماید: «زمانى كه عملى انجام دادى، با علم و تعقل انجام ده». انسان نباید در الفاظ دین منحصر گشته و از مفاهيم و اعمال غافل شود. على(ع) در این زمینه می فرماید: «شما به اعراب دادن اعمال محتاج تريد، تا اعراب دادن اقوال و الفاظ».

مصادیق «شرّ» در قرآن و روايات عبارتند از: 1. بخل 2. افرادى كه تعقل نمى كنند. 3. پيشواى ظالمى كه گمراه شده و گمراه مى كند. 4. كسى كه از ترس شرّش اكرام شود. 5. ظالم 6. كسى كه عذرخواهی نمی پذیرد. 7. كسى كه از مردم مى ترسد ولی از خدا نمى ترسد. 8.كسى كه نسبت به مردم سوء ظن دارد و مردم هم به خاطر عملكرد بدش به او اعتماد ندارند و ...

اولا: سلف در فهم مسائل هیچ گاه اتفاق نکرده اند، و هرگز مذهبى واحد نداشته اند تا بتوان آن را میزان قرار داده و فهم امور را از فهم آنان به دست آورد. ثانیا: در قرآن یا حدیث دلیلى یافت نمى شود که دلالت بر تعطیل عقل بشر کند؛ بلکه بر عکس، نصوص دینى، ما را به تعقل و تفکّر وا مى دارد. چنان که از امام احمد سؤالی شد و او فتوایى داد؛ به او گفته شد: این مطلب را ابن المبارک نگفته است. احمد گفت: ابن المبارک از آسمان که نیامده است.

اهمّيّت «صَمْت» (سكوت) و آثار و ثمرات آن در روايات اسلامى بازتاب بسيار گسترده اى دارد، از جمله آثار مورد اشاره در روایات عبارت است از: 1ـ سكوت در تعميق تفكّر و استوارى عقل مؤثر است. 2- از مهمترين عبادات سكوت است. 3- پرگویی، از عوامل قساوت قلب است. 4- سكوت نه تنها از اسباب علم و دانش است، بلكه راهنما به سوى هر خير و نيكى است. 4- سكوت سبب نجات از بسيارى از گناهان مى شود و در نتيجه كليد ورود در بهشت است. 5- يكى از آثار مثبت سكوت، آراسته شدن به زيور وقار است.

خداوند در سوره «بقره» هدف از نزول آيات الهى را تعقّل و انديشه ذكر مى كند و تعدادی از آيات قرآن، با لحن سرزنش بارى مردم را به خاطر عدم تفكر و تعقّل، مورد مؤاخذه قرار می دهد. قرآن می گوید: خداوند، نيروى تعقّل را در اختيار انسان نهاده كه براى درك واقعيّت ها از آن استفاده كند، و اگر نكند در خور ملامت و توبيخ است. قرآن عقل و خرد انسان را به عنوان يكى از منابع اصيل معرفت شناخته و همگان را به تعقّل و تفكّر بيشتر در همه مسائل دعوت مى كند.

در آیه 14 سوره حدید، بهشتیان خطاب به منافقان، عوامل متعددی را برای گمراهی آن ها ذکر می کنند؛ یکی از این عوامل عبارت است از «چیره شدن آرزوهای دور و دراز بر تفکّر و تعقّل منافقان». دامنه آرزوها گاهی به قدرى وسيع و گسترده مى گردد كه تمام فكر انسان را به خود مشغول داشته و در عالمى از خيال و پندار فرو مى برد؛ در چنین حالی چشم و گوش انسان كور و كر مى شود.