منظور از «تفسير به رأى» يكى از دو معناست: 1. گاهی انسان عقيده اى براى خود اتخاذ می کند؛ اما در منابع شاهدی برای عقیده خود پیدا نمی کند، به ناچار آيات و روايات را بدون هيچ گونه قرينه اى برخلاف مفهوم ظاهر آن تفسير مى كند. 2. معانى تفسير به رأى اين است كه بر اساس قواعد ادبی، مفهوم جمله اى را بپذيريم؛ اما در تطبيق آن بر مصاديق، مرتكب تحريف شويم، و چيزى را كه مصداق نيست، مصداق قرار دهيم. در واقع تفسير به رأى در نوع اوّل با دگرگون ساختن مفاهيم كلمات و جمله ها انجام مي شود و در قسم دوم با دگرگون ساختن مصاديق كلمات و جمله ها حاصل مي شود.

قرآن با تعبيرات مختلف تاكيد كرده كه باغ هاى بهشتى متعدد و گوناگون است و مراتب و مقامات آن به گونه اي است كه هر گروه از بهشتيان طبق لياقت هايشان در آن باغ ها جايگزين مى شوند. در يكي از اين آيات مي خوانيم: «دو باغ بهشتى از طلا براى مقربان و دو باغ بهشتى از نقره براى اصحاب يمين است». در روايتي از ابن عباس نيز آمده كه باغ هاى بهشتى هشت عدد به نام هاي «جنة المأوى»، «دار الجلال»، «دار القرار»، «دار السلام»، «جَنَّةُ عدن»، «جنة الخُلد»، «جنة الفردوس» و «جنة النعيم» است. بنابراين بهشت داراي باغها و مقامات متعدد است.

اگر «حَکَمین» به آيات مختلف «قرآن» كه مستقيماً در فضيلت امام علي(ع) نازل شده مى انديشيدند، آن وقت معاويه را بر حضرت علي(ع) مقدم نمي كردند: آيا كسي كه در ركوع، انگشتر به سائل بخشيد و آيه در شأنش نازل شد و كسى كه در جاى پيامبر(ص) خوابيد و جان خود را آماده نثار كردن در راه پيامبر(ص) كرد و آيه در حقّ او نازل شد و بهترين مخلوقات بعد از پيامبر اكرم(ص) كه آيه «خير البريّه» در شأن او نازل شد، كسي جز حضرت علي(ع) بود؟

«تقیه»، کتمان کردن عقیده خود از دشمن برای حفظ جان و برای جلوگیری از ریختن بیهوده خون انسان است. ادله قرآني جواز تقیه عبارتند از: 1. آيه 28 سوره «مؤمن» كه در مورد مؤمن آل فرعون است که وی عقیده خود را نزد فرعونیان کتمان می کرد و توانست با این کار جان حضرت موسی(ع) را نجات دهد. 2. آيه 106 سوره «نحل» که درباره عمار یاسر نازل شده كه برای حفظ جانش از دست مشرکین از پیامبر(ص) و خدا برائت جست. 3. آيات 19 و 20 سوره «كهف» که در مورد تلبیخا يكي از اصحاب كهف بود كه برای حفظ جان خود و دوستانش طوری در شهر رفتار کرد که کسی متوجه دین و عقیده او نشد.

«تقیّه» بر دو قسم است: 1. «تقیّه خوفی» که همان کتمان کردن عقاید از دشمن برای حفظ جان و جلوگیری از ریختن خون انسان است، از نمونه هاي قرآني اين قسم مي توان به داستان «اصحاب کهف» و «عمار یاسر» اشاره كرد. 2- «تقیّه مداراتی» که به معنای همراهی با دشمن در عقاید و رفتار است؛ نه بخاطر ترس از جان بلکه به خاطر وحدت و اتحاد بیشتر. سفارش امام صادق(ع) مبني بر شركت در نماز جماعت اهل سنّت، عيادت از بيمارانشان، شركت در مراسم تشييع جنازه آنها و ... از مصاديق تقيّه مداراتي است.

در جريان بازگشت از «غزوة العشيره» عمار می گوید: به خاطر طولانى بودن راه، من و حضرت علي(ع) در زير سايه نخل هاى كوچك خوابيده بوديم. ناگهان پيامبر(ص) با پايش ما را تكان داده و از خواب بيدار كرد و خطاب به حضرت علي(ع) فرمود: «اشقی الاولین» چه کسی بود؟ حضرت علي(ع) فرمود: کسی که ناقه حضرت صالح(ع) را پی کرد. حضرت رسول(ص) باز سؤال کرد: «اشقی الآخرین» چه كسي است؟ امام(ع) فرمود: نمی دانم، پیامبر(ص) فرمود: كسى كه با شمشير بر فرق سرت می زند و تو را شهيد مي كند.

امام علی(ع) در آستانه جنگ جمل، برای آماده ساختن مردم کوفه چند بار به اين شهر پيك فرستاد، اما در هر بار ابوموسی مردم را از شرکت در جنگ منع کرده و در پاسخ اعتراض فرستادگان حضرت، اصرار داشت كه هنوز بيعت عثمان به گردن همه است. فرستادگان جريان را به امام گزارش دادند. امام(ع) در نامه اى ابوموسى را از مقامش بر کنار کرد و مالك اشتر را براى خاتمه دادن به قائله ابوموسى و بسيج مردم براى جنگ جمل به كوفه فرستاد. پس از آن بيش از دوازده هزار نفر از كوفيان براى يارى امام(ع) به سوى بصره شتافتند.

امام علي(ع) درخواست معاويه را براي تحويل قاتلان عثمان رد كرده مي فرمايد: «من در اين امر انديشيدم و صلاح نمى دانم كه قاتلان عثمان را به تو يا به ديگرى تسليم كنم، به جانم سوگند اگر دست از گمراهى و نفاق افكنى برندارى، بزودى كسانى را كه تو از قاتلان عثمان مى شمرى خواهى شناخت كه در تعقيب تو بر مى آيند و به تو زحمت نمى دهند كه براى دسترسى به آنان در صحرا و دريا و كوه و دشت به جستجوى آنها برخيزى؛ ولى بدان تعقيب آنها نسبت به تو چيزى است كه يافتنش براى تو ناراحت كننده و ديدارى است كه ملاقاتش هرگز تو را خوشحال نخواهد ساخت و سلام بر آنان كه اهل آنند».

خود ایشان مي فرمايد: «به يقين، وظيفه حُسن جوار را در مورد شما به كار بستم، من در پشت سر نيز به پاسدارى از شما پرداختم، و شما را از بند ذلّت و حلقه هاى زنجيرِ ستم آزاد كردم». امام علي(ع) به خصوص در دوران حكومتش، همه جا با مهر و محبّت با مردم رفتار مى كرد؛ شبانه به خانه هاى يتيمان و بيوه زنان سركشى مى نمود و با دست خود، به آنها غذا مي داد؛ يتيمان را نوازش مى كرد؛ به بيوه زنان تسليت مى گفت؛ با رنجوران همدردى مى كرد؛ با مخالفان مُدارا مى نمود و با دوستان، نهايت محبّت را مبذول مى داشت.

امام علي(ع) در خطبه 177 «نهج البلاغه»، درباره ردّ كردن حكم «حَكَميّت» مي فرمايد: «نظر جمعیت شما بر این قرار گرفت که دو نفر را برای حکمیت انتخاب کنند و ما از این دو پیمان گرفتیم که براساس حکم قرآن عمل کنند؛ ولی آنها با اينكه آشكارا حقّ را مى ديدند منحرف شدند؛ چون جور و ستم، خواسته دل آنها بود، بنابراين هنگامى كه منحرف شدند و حكمى بر خلاف حكم خداوند صادر كردند ما مى توانيم به استناد دليل محكم براى خود تصميم بگيريم [و حكم آن ها را دور بيفكنيم]».