«اسراف» و «تبذير» به معناى وسيع كلمه از گناهان بزرگ است كه «قرآن» در مذمّت آن مى فرمايد: «مسرفان، اهل آتش اند» و در مورد «تبذير كنندگان» نيز مى فرمايد: «تبذير كنندگان هميشه برادران شياطين بوده اند». روشن است سرنوشت شياطين و برادرانشان چيزي جز گرفتار شدن در كانونِ قهر و غضب الهى يعنى دوزخ نخواهد بود.

«تقیّه» بر دو قسم است: 1. «تقیّه خوفی» که همان کتمان کردن عقاید از دشمن برای حفظ جان و جلوگیری از ریختن خون انسان است، از نمونه هاي قرآني اين قسم مي توان به داستان «اصحاب کهف» و «عمار یاسر» اشاره كرد. 2- «تقیّه مداراتی» که به معنای همراهی با دشمن در عقاید و رفتار است؛ نه بخاطر ترس از جان بلکه به خاطر وحدت و اتحاد بیشتر. سفارش امام صادق(ع) مبني بر شركت در نماز جماعت اهل سنّت، عيادت از بيمارانشان، شركت در مراسم تشييع جنازه آنها و ... از مصاديق تقيّه مداراتي است.

در قرآن تأكيد شده كافران را به كنار دوزخ مى‏ برند و به آنها مي گويند از درهاى جهنّم وارد شويد و جاودانه در آن بمانيد و چه بد جايگاهى است جايگاه متكبّران. در آيه ديگرى نيز آمده كه آيا در جهنّم جايگاه خاصّى براى متكبّران نيست؟! از ميان تمام صفات رذيله دوزخيان، تكيه بر تكبّر آنها شده و اين نشان مى ‏دهد تا چه حدّ اين صفت رذيله در سقوط و بدبختى انسان مؤثّر است، تا آنجا كه انسان را به دوزخ مى‏ كشاند و در دوزخ نيز جايگاه ويژه ‏اى با عذابى سخت ‏تر و دردناكتر برايش مهيّاست.

قرآن در چند مورد به مسئله «تقیّه» با تعبيرهاى مختلفی اشاره کرده است. در يك جا حضرت ابراهیم(ع) به بت پرستان فرمود: «من بیمار هستم»؛ در حالی که بیماري جسمی نداشت. در جاي ديگر مومن آل فرعون که در دستگاه حکومت فرعون كار مي كرد، ایمان خود را مخفی کرده بود. بعضى از مسلمانان نيز براى حفظ جان خود و به هدر ندادن نيروهاى انسانى از روى تقيّه با عقيده مشركان اظهار موافقت كردند.

قرآن درباره دو صفت «رضا» و «تسليم» در آيات متعددي بحث كرده است و تأكيد كرده كه در برابر احكام مهمي مثل جهاد بايد تسليم بود و در برابر حقوق مختلف اجتماعى رضايت داشت. هم چنين قرآن از تسليم مؤمن آل فرعون در برابر دستور خدا و آمادگي دفاعي مسلمانان با رضايت و تسليم پس از جنگ اُحُد تمجيد كرده است.

«تقیه»، کتمان کردن عقیده خود از دشمن برای حفظ جان و برای جلوگیری از ریختن بیهوده خون انسان است. ادله قرآني جواز تقیه عبارتند از: 1. آيه 28 سوره «مؤمن» كه در مورد مؤمن آل فرعون است که وی عقیده خود را نزد فرعونیان کتمان می کرد و توانست با این کار جان حضرت موسی(ع) را نجات دهد. 2. آيه 106 سوره «نحل» که درباره عمار یاسر نازل شده كه برای حفظ جانش از دست مشرکین از پیامبر(ص) و خدا برائت جست. 3. آيات 19 و 20 سوره «كهف» که در مورد تلبیخا يكي از اصحاب كهف بود كه برای حفظ جان خود و دوستانش طوری در شهر رفتار کرد که کسی متوجه دین و عقیده او نشد.

بخش اول این سوره: توجهى است به خداوند و اسماء حسناى او. بخش دوم: تهدیدهائى است نسبت به کفار، پیرامون عذابهاى آنها در دنیا و قیامت. بخش سوم: بیان داستان موسى(ع) و فرعون و گفتگوی مؤمن آل فرعون با فرعونیان است. بخش چهارم: بیان صحنه هائى از قیامت است. بخش پنجم: مسأله توحید و شرک و نشانه هاى توحید و دلائل بطلان شرک، مطرح مى شود. و بخش ششم: دعوت پیامبر(ص) به صبر و شکیبائى، می باشد.

قرآن در آیات متعدّدى تقیّه را در برابر کفّار و مخالفان مجاز شمرده است، به عنوان نمونه: در یک دستور صریح قرآنى مى خوانیم: «مؤمنان نباید کفّار را دوست خود انتخاب کنند، هر کس چنین کند از خداوند، بیگانه است، مگر این که بخواهید از آنها تقیّه کنید». فخر رازى مى گوید: «ظاهر آیه دلالت دارد بر این که تقیّه در برابر کفّار غالب مباح است، الّا اینکه مذهب شافعى این است که اگر وضع مسلمانان با یکدیگر همانند وضع مسلمین و کفّار شود، تقیّه براى حفظ نفس، حلال است». در روایات اسلامى نیز تقیّه بازتاب وسیعى دارد.