براى اثبات وجود «اعراف» هيچ دليل عقلي وجود ندارد؛ زيرا عقل تنها كليات مربوط به حساب و كتاب و پاداش و كيفر را اثبات مى كند؛ اما مواقف قيامت، مراحل پاداش و كيفر و چگونگى ورود بهشتيان در بهشت و دوزخيان در دوزخ و صراط و اعراف و مانند آن تنها با دليل نقلى قابل اثبات است.

«اعراف» جمع «عُرْف» به معناى مكان بلند و مرتفع است و در اصل به معناى بال هاى اسب و تاج خروس آمده و گاه به مقامات افراد والامقام و بلندمرتبه گفته شده است. در قرآن سوره اى به این نام وجود دارد كه از آيات آن اجمالا استفاده مى شود كه آن، جايى است ميان بهشت و دوزخ، و گروهى از مردان الهى كه بهشتيان و دوزخيان را به خوبى مى شناسند در آنجا قرار دارند.

امام علي(ع) به «حارث همدانی» بشارت دادند که من در چند موقف همراه شيعيانم خواهم بود: 1. لحظه مرگ و جان دادن. 2. هنگام عبور از صراط. 3. کنار حوض کوثر که شيعيانم را از آب کوثر سیراب خواهم کرد. 4. به هنگام تقسیم بهشت و جهنّم که به اذن پروردگار من تقسيم كننده آن دو می باشم.

در روايات به طور صريح و در آيات قرآن به طور اشاره، مطالبى درباره «صِراط» يعنى پلى كه بر روى دوزخ كشيده شده و همگان بايد از آن بگذرند آمده است. دو تفسير در این باره که منظور از ورود به جهنّم چيست؟ شده: 1. «ورود» در اينجا به معناى دخول نباشد. همه انسانها به نزديكى جهنّم مى آيند. با اين تفسير، پل «صراط» وجود دارد و مجرمان در همان جا مى مانند و سقوط مى كنند و مؤمنان به سرعت از آن مى گذرند و داخل بهشت مى شوند. 2. همه انسان ها داخل دوزخ مى شوند، منتها بر مؤمنان سرد و سالم و بر كافران و مجرمان سوزنده و شعله ور خواهد بود. بنابر تفسير دوم، آيه دليلى بر مسئله پل صراط نخواهد بود.

به تأكيد روايات، سرعت عبور مردم از پل صراط بستگى به ميزان ايمان و اخلاص و اعمال صالح آنها دارد. به همين خاطر است كه بعضى همچون اسب تيزرو، بعضى با دست و زانوها، بعضى همچون پيادگان و بعضى به آن آويزان مى شوند و عبور مي كنند. آری در سايه ايمان و اعمال صالح و ارتباط با پيامبر(ص) و خاندان ايشان مى تواند عبور از اين جاده مخوف را آسان نمايد؛ چراكه ولايت على(ع) و فاطمه(س) از ولايت پيغمبر(ص) جدا نيست، در واقع تا ارتباطى از نظر ايمان و اخلاق و عمل با اين پيشوايان برقرار نباشد عبور از صراط ممكن نيست.

در روايات به حقيقت «پل صراط» اشاره شده است. در روايتي آمده: «صراط همان طريق به سوى معرفت و شناخت خداوند متعال است. دو صراط وجود دارد: صراطى در دنيا و صراطى در آخرت و امّا صراط در دنيا همان امام واجب الاطاعه است، هركس او را بشناسد و به هدايت او اقتدا كند از صراط - كه پلى است بر روي جهنّم - در آخرت مى گذرد و هركس او را در دنيا نشناسد قدمش بر صراط آخرت مى لرزد و در آتش جهنّم سقوط مى كند».

«عمل صالح» دائره وسيعى دارد. از برداشتن پوست هندوانه از وسط راه تا شهادت در راه خدا و يارى ستمديده و پوشاندن برهنه و احترام عالِم همه عمل صالح شمرده مي شوند. البته عمل صالحى مفيد است كه با خلوص نيت تحقق يابد؛ چرا که عمل بدون اخلاص مانند گردوى بى مغز است و عمل خالص آن است كه قصد نفع بردن از آن نداشته باشيم؛ بلكه بايد قصد نفع رساندن به غير را در عمل لحاظ كنيم، گرچه عمل بسيار كوچك باشد.

در میان اقوام «بعد از تاریخ»، آثاری پيدا شده که نشانگر اعتقاد آنها به معاد و زندگی پس از مرگ است. آثار بجا مانده از بابلى ها اعتقاد آنها به زندگى پس از مرگ و معاد را نشان مي دهد. آنها اجساد مردگان خود را به همراه وسایل شخصی شان به خاك مى سپردند. سومريها با مردگانِ خود، مواد غذايى و ابزار و آلاتى را دفن مى كردند. زرتشتيان در فارس نيز مانند اقوام ديگر به زندگى بعد از مرگ اعتقاد داشتند و تعبيراتى درباره بهشت، دوزخ و پل صراط داشتند. چينيها، ژاپنى ها، يونانيان و ... هم ايمان به زندگى پس از مرگ داشتند.

امام صادق(ع) درباره «صراط» فرمود: «صراط طريق به سوى شناخت خداوند است. دو صراط است، صراطى در دنيا و صراطى در آخرت، امّا صراط در دنيا امام واجب الاطاعه ای است که هر كس او را بشناسد و به هدايتِ او اقتداء كند از صراط - كه پلى است بر روي جهنم - مى گذرد و هر كس او را در دنيا نشناسد در جهنم سقوط مى كند». در روايات اسلامى این راه، باریک و گذر از آن مشکل معرفی شده است، چرا که صراط مستقيم و راه حقیقت که همان ولایت اهل بیت(ع) است راهی دقیق و ظریف است که در کنار آن خطوط انحرافی زیادی وجود دارد.

امام علي(ع) درباره سفر طولانی و پر خطر قیامت می فرماید: «بدان پيش روى تو گردنه صعب العبورى هست كه سبكباران [براى عبور از آن] حالشان از سنگين باران بهتر است و كند روان وضعشان بسيار بدتر از شتاب كنندگان است، و [بدان كه] نزول تو بعد از عبور از آن گردنه به يقين يا در بهشت است و يا در دوزخ». حضرت در اين شرائط چنين توصيه مي نمايد: «بنابراين پيش از ورودت در آنجا وسايل لازم را براى خويش مهيا ساز و منزلگاه را پيش از نزول، آماده نما؛ زيرا پس از مرگ راهى براى عذرخواهى نيست و نه طريقى براى بازگشت به دنيا [و جبران گذشته]».