آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در روايات به حقيقت «پل صراط» اشاره شده است. در روايتي آمده: «صراط همان طريق به سوى معرفت و شناخت خداوند متعال است. دو صراط وجود دارد: صراطى در دنيا و صراطى در آخرت و امّا صراط در دنيا همان امام واجب الاطاعه است، هركس او را بشناسد و به هدايت او اقتدا كند از صراط - كه پلى است بر روي جهنّم - در آخرت مى گذرد و هركس او را در دنيا نشناسد قدمش بر صراط آخرت مى لرزد و در آتش جهنّم سقوط مى كند».

در اينكه منظور از «پل صراط» چيست؟ بايستي به سراغ روايات رفت و از آنها كمك گرفت: در حديثي از «مفضّل بن عمر» مى خوانيم كه: «مى گويد از امام صادق(عليه السلام) درباره «صراط» سؤال كردم فرمودند: صراط همان طريق به سوى معرفت و شناخت خداوند متعال است. سپس افزود: «هُما صِرَاطَانِ: صِرَاطٌ فِي الدُّنْيا وَ صِرَاطٌ فِي الْآخِرَةِ، فَاَمَّا الصِّراطُ الَّذِي فِي الدُّنْيا فَهُوَ الْإِمَامُ الْمَفْرُوضُ الطّاعَةُ، مَنْ عَرَفَهُ فِي الدُّنْيَا وَ اقْتَدَى بِهُداهُ مَرَّ عَلَى الصِّراطِ الَّذِي هُوَ جِسْرُ جَهَنَّمَ فِي الْآخِرَةِ وَ مَنْ لَمْ يَعْرِفْهُ فِي الدُّنْيا زَلَّتْ قَدَمُهُ عَنِ الصِّراطِ فِي الْآخِرَةِ، فَتَرَدَّى فِي نَارِ جَهَنَّمَ»(1)؛ (دو صراط است: صراطى در دنيا و صراطى در آخرت و امّا صراط در دنيا همان امام واجب الاطاعه است، هركس او را بشناسد و به هدايت او اقتدا كند از صراط - كه پلى است بر روي جهنّم - در آخرت مى گذرد و هركس او را در دنيا نشناسد قدمش بر صراط آخرت مى لرزد و در آتش جهنّم سقوط مى كند).
در تفسير امام حسن عسكرى(عليه السلام) اين دو صراط: «صراط دنيا و آخرت» به صراط مستقيم معتدل بين «غلّو و تقصير» و «صراط آخرت» تفسير شده است.(2)
اين نكته نيز قابل توجّه است كه در روايات اسلامى عبور از اين راه پر خطر مشكل شمرده شده است، در حديثى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) و هم از امام صادق(عليه السلام) آمده است: «اِنَّ عَلَى جَهَنَّمَ جِسْراً اَدَقُّ مِنَ الشَّعْرِ وَ اَحَدُّ مِنَ السَّيْفِ»(3)؛ (بر [روي] دوزخ پلى است باريك تر از مو و تيزتر از شمشير!)
صراط «مستقيم» و حقيقت «ولايت» و «عدالت» در اين دنيا نيز چنين است، باريكتر از مو و تيزتر از شمشير، چراكه خطّ مستقيم، خط باريكى بيش نيست و بقيه هر چه هست خطوط انحرافى در چپ و راست است.
علاوه بر این، عبور بندگان از روی صراط که از جهنّم می گذرد نکات لطیفی را در بر دارد از يكسو بهشتيان با مشاهده دوزخ، قدر عافيتِ بهشت را بهتر مى دانند و از سوى ديگر وضع صراط در آنجا تجسمى است از وضع ما در اينجا، بايد از روى جهنّمِ سوزانِ شهوات گذر كرد و به بهشت تقوی رسيد و از سوى سوّم تهديدى است جدّى براى همه مجرمان و آلودگان كه سرانجام گذرگاهشان از اين راه باريكِ خطرناك خواهد گذشت.(4)