درباره «حروف مُقطّعه» در قرآن آراء و نظريات گوناگونى وجود دارد: 1. حروف مقطّعه از متشابهات قرآن مى باشد كه هرگز قابل حلّ نبوده و از جمله مجهولات مطلق است و راه علم به آن، كاملا بر مردم بسته است. 2. رموزى هستند ميان خدا و رسولش، كه جز اولياى مقرّب الهى كسى به آن راه ندارد. 3. اين حروف صرفا حروف مجرده هستند با همان خاصيّت آوائى كه دارند و چيزى جز آن در بر ندارند. سپس مرحوم «معرفت» می نویسد: این حروف مشتمل بر اسرار و اشاراتی است كه ميان خدا و رسولش بوده و اُمناى وحى بر آن آگاهند.

خداوند به دو علت در قرآن «سوگند» خورده است: 1. تاکید مطلبی که خدا می خواهد بیان کند. مثلا خداوند براي اهميّت خودسازي و جهاد با نفس در سوره «شمس»، شش بار قسم خورده است. 2. براى اينكه فكر مردم را متوجّه به امور مهمّى كه به آن سوگند مى خورد بكند.

مهمترین سرمایه یک جامعه، اعتماد متقابل افراد اجتماع نسبت به یکدیگر است؛ و عهد و پیمان، تأکیدى است بر حفظ این اعتماد متقابل. عهد و پیمان معنى وسیعى دارد که هم شامل عهدهاى خصوصى در میان افراد و هم شامل عهد و پیمان هائى که در میان ملت ها و حکومت ها برقرار مى گردد و هم شامل پیمان هاى الهى مى شود. به همین دلیل در قرآن و احادیث اسلامى روى مسأله وفاى به عهد تأکید شده و شکستن آن از گناهان کبیره محسوب مى شود.

خداوند در آیات ابتدائى سوره «منافقون» نشانه های منافق را این گونه بیان می فرماید: 1ـ دروغ گوئى صریح و آشکار.2 ـ استفاده از سوگندهاى دروغین براى گمراه ساختن مردم. 3 ـ عدم درک واقعیات، بر اثر رها کردن آئین حق، بعد از شناخت آن. 4 ـ داشتن ظاهرى آراسته و زبانى چرب، على رغم تهى بودن درون و باطن. 5ـ عدم انعطاف در مقابل حق، همچون یک قطعه چوب خشک. 6 ـ بدگمانى، ترس و وحشت از هر حادثه و هر چیز، به خاطر خائن بودن. 7 ـ حق را به باد سخریه و استهزاء گرفتن.8 ـ فسق و گناه. 9 ـ ... .
 

در روايات متعدّدی که از طریق اهل سنت از پيامبر(ص) نقل شده، دلیل پذیرش توبه حضرت آدم(ع) این بود که ایشان خداوند را به حق محمّد و على و فاطمه و حسن و حسين(ع) سوگند داد و لذا توبه اش مقبول شد.

«اصحاب الجنّة» داستان ده فرزند بود كه باغ بزرگى را از پدر به ارث برده بودند، پدرشان مرد نيكوكار و سخاوتمندى بود و از ميوه هاي باغش به فقرا مي بخشيد؛ ولى فرزندان بخيل و ناخلف، به گمان اين كه بخش زيادى از اين درآمد به جيب فقرا و نيازمندان مى ريزد تصميم گرفتند كه يك روز صبح، پيش از بيدار شدن فقرا، تمام محصول را چيده و منتقل نمايند.؛ اما خداوند نيز مجازات سخت و دردناكى براى آنها قرار داد و شبانه به وسیله صاعقه اي مرگبار باغ سرسبزشان را به خاکستر سیاهی تبدیل کرد.

این سوره با سوگندهاى پى درپى شروع مى شود، سپس از عذاب الهى و نشانه هاى قیامت سخن می گوید؛ در ادامه نعمت هاى بهشتى را بر می شمرد. در بخش دیگرى از این سوره، از نبوت پیامبر(ص) سخن مى گوید، سپس آیاتی درباره توحید و معاد آمده و در پایان به پیامبر(ص) دستوراتی در زمینه صبر و استقامت و تسبیح و حمد پروردگار می دهد و وعده حمایت او از سوى خداوند را بیان می کند.

خداوند در آغاز سوره نجم، بعد از سوگند پر معنائى، از حقیقت وحى سخن مى گوید، سپس از معراج سخن گفته و بعد از آن خرافات مشرکان را بیان کرده، سپس راه توبه را باز دانسته و در ادامه از معاد و سرنوشت اقوام لجوج مثل عاد و ثمود و ... بحث کرده و سرانجام سوره را با امر به سجده پایان مى بخشد.

قَسَم یاد کردن از نظر اسلام کار خوبى نیست، مگر اینکه به خاطر هدف هاى مهم تربیتى و اجتماعى و اصلاحى انجام گیرد که در اینجا ممکن است واجب یا مستحب گردد. برخی از سوگندها از نظر اسلام به کلى بى اعتبار است. مانند: سوگند به غیر نام خدا و سوگند براى انجام کار حرام یا مکروه، یا ترک واجب و مستحب. ولی قَسَم هائى که به نام خدا باشد، و موضوع آن کار خوب یا لااقل کار مباحى است، وفا کردن به آن واجب است و کفاره مخالفت با آن: اطعام یا لباس پوشاندن بر ده نفر نیازمند و یا آزاد کردن یک برده است.

قلم فقط تکه چوبی کوچک و جوهری بی ارزش نیست. قلم سرچشمه پیدایش تمام تمدن هاى انسانى، و پیشرفت و تکامل علوم، و بیدارى اندیشه ها و افکار، و شکل گرفتن مذهب ها، و سرچشمه هدایت و آگاهى بشر است و سوگند خوردن به چنین پدیده ای در عصر نزول وحی بر قلب انسانی امی چون حضرت رسول(ص) و در شرایطی که مکه از معضل بی سوادی و بی دانشی رنج می برد، برای اشاره به عظمت این پدیده است.