آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

مهمترین سرمایه یک جامعه، اعتماد متقابل افراد اجتماع نسبت به یکدیگر است؛ و عهد و پیمان، تأکیدى است بر حفظ این اعتماد متقابل. عهد و پیمان معنى وسیعى دارد که هم شامل عهدهاى خصوصى در میان افراد و هم شامل عهد و پیمان هائى که در میان ملت ها و حکومت ها برقرار مى گردد و هم شامل پیمان هاى الهى مى شود. به همین دلیل در قرآن و احادیث اسلامى روى مسأله وفاى به عهد تأکید شده و شکستن آن از گناهان کبیره محسوب مى شود.

مى دانیم مهمترین سرمایه یک جامعه، اعتماد متقابل افراد اجتماع نسبت به یکدیگر است، اصولاً ـ آنچه جامعه را از صورت آحاد پراکنده بیرون مى آورد و همچون رشته هاى زنجیر به هم پیوند مى دهد، همین اصل اعتماد متقابل است که پشتوانه فعالیتهاى هماهنگ اجتماعى و همکارى در سطح وسیع مى باشد.
عهد و پیمان و سوگند، تأکیدى است بر حفظ این همبستگى و اعتماد متقابل، اما آن روز که عهد و پیمانها پشت سر هم شکسته شود، دیگر اثرى از این سرمایه بزرگ اعتماد عمومى باقى نخواهد ماند، و جامعه به ظاهر متشکل، تبدیل به آحاد پراکنده فاقد قدرت مى شود.
عهد و پیمان معنى وسیعى دارد که هم شامل عهدهاى خصوصى در میان افراد در رابطه با مسائل اقتصادى و کسب و کار و زناشوئى و امثال آن مى گردد، و هم شامل عهد و پیمان هائى که در میان ملت ها و حکومت ها برقرار مى گردد، و از آن بالاتر شامل پیمان هاى الهى و رهبران آسمانى نسبت به امت ها و امت ها نسبت به آنها نیز مى شود.
به همین دلیل، مکرراً در آیات قرآن، و به طور گسترده در احادیث اسلامى، روى مسأله وفاى به عهد و ایستادگى در برابر سوگندها تأکید شده است، و شکستن آن از گناهان کبیره محسوب مى شود.
امیرمؤمنان على(علیه السلام) در فرمان «مالک اشتر» به اهمیت این مسأله در اسلام و جاهلیت اشاره کرده، و آن را مهمترین و عمومى ترین مسأله مى شمرد، و تأکید مى کند: حتى مشرکان نیز به این امر پایبند بوده اند، زیرا عواقب دردناک پیمان شکنى را دریافته بودند.(1)
در دستورات جنگى اسلام، مى خوانیم: حتى امان دادن یک نفر از سربازان عادى، به فرد یا افرادى از لشکر دشمن، براى همه مسلمانان لازم المراعات است!.
مورخان و مفسران مى گویند: از جمله امورى که در صدر اسلام سبب شد، گروه هاى زیادى اسلام ـ آئین بزرگ الهى ـ را پذیرا گردند، همین پایبند بودن مسلمین به عهد و پیمانشان، و مراعات سوگندهایشان بود.
این امر، تا آنجا اهمیت دارد که در روایتى از «سلمان فارسى» مى خوانیم: «تَهْلِکُ هذِهِ الأُمَّةُ بِنَقْضِ مَواثِیْقِها»(2)؛ (هلاکت این امت به خاطر پیمان شکنی هایشان خواهد بود)!.
یعنى، همان گونه که وفاى به عهد و پیمان موجب قدرت و شوکت و پیشرفت است، پیمان شکنى، سبب ضعف و ناتوانى و نابودى است.(3)