درباره اينكه آيا پيامبر(ص) دچار «نسيان و فراموشي» شده است يا نه؟ دو احتمال از سوي مفسران داده شده است: 1. پيامبر(ص) فراموشى ندارد، و آنچه در آيه 24 سوره «کهف» آمده اشاره به امّت پيامبر(ص) دارد. بنابراين معناى آيه اين است كه: «اى امّت محمّد(ص)! مراقب اعمال خود باشيد. مبادا عمرى عبادت و اطاعت كنيد و در پايان عاقبت به خير نشويد و اعمالتان حبط گردد». 2. بعضى نيز گفته اند: فراموش كردنِ گفتن «إن شاء الله»، گناه نيست؛ بلكه ترك اولى است. بنابراين اگر پيامبر(ص) هم مرتكب آن شده و آن را فراموش كرده باشد اشكالى ندارد.

تجربه نشان داده كه اگر مسائل تربيتى تحت انضباط و شرائط معين قرار نگيرد عده اى آن را فراموش مى كنند. بنابراين، اين مسائل حتماً بايد در اوقات معين و تحت انضباط دقيق باشد تا كسي بهانه اى براى ترك آن نداشته باشد و مهم تر اين كه انجام اين عبادات در وقت معين و به صورت دسته جمعى داراى شكوه و عظمتی خاص و غير قابل انكار است و در حقيقت يك كلاس بزرگ انسان سازى تشكيل مى دهد.

هدف از بعثت پیامبران هدایت نوع بشر است؛ مقتضای این هدف آن است که پیام های خداوند سالم به دست مردم برسد. اگر پیامبران از گناه و خطا معصوم نباشند احتمال دروغ و تحریف حقایق و خطا و اشتباه، در کلمات آنها راه پیدا می کند و سخنان آنها قابل اعتماد نخواهد بود. عصمت انبیاء نقش الگو بودن پیامبران را نیز محقق می سازد و یک اتمام حجتی است برای همه بندگان. بنابراین مقتضای رحمت الهی برای هدایت نوع بشر، عصمت کامل انبیاء(ع) است؛ یعنی فراهم کردن هر چه بیشتر زمینه هدایت مردم، بر خدا واجب است.

خداوند در سوره «عنکبوت» غفلت مشرکان عصر پیامبر(ص) را به نحو زیبایی به تصویر کشیده و در این خصوص می فرماید: «هنگامى كه بر كشتى سوار مى شوند و با طوفان هاى شديد دريا روبرو مى گردند خدا را با اخلاص مى خوانند؛ اما هنگامى كه خدا آنها را نجات مى دهد و به خشكى مى رساند، باز مشرك مى شوند». آرى! طوفان حوادث خطرناك، پرده هاى «غفلت» را كنار مى زند و چشم عقل را بينا مى سازد. گروهى بيدار مي شوند؛ ولى گروه بيشترى، تنها در همان لحظات بيدارند؛ اما بعد از پايان حادثه دوباره به همان راه سابق باز مى گردند.

در سوره «کهف» به داستان حضرت خضر(ع) و حضرت موسی(ع) اشاره شده است. در این داستان حضرت موسى(ع) در يك مأموريت ويژه، به دنبال فراگيرى بخشى از علوم، نزد حضرت خضر(ع) آمد؛ علومى كه مربوط به اسرار و حقايق مخفى جهان و زندگى انسان ها بود كه بايد پيامبر اولواالعزمى همانند حضرت موسى(ع) لااقل بخشى از آن را فراگيرد. ولی حضرت موسی(ع) نتوانست بهره زیادی از دانش حضرت خضر(ع) به دست آورد چرا که با عجله و شتاب در قضاوت خویش، خود را از دانش عظیم ايشان محروم نمود.

اکثر مردم در زمان گذشته و حال زندگی می کنند و تنها گروه اندکی به آینده می اندیشند. این فرار از بررسی حوادث آینده، ممکن است به خاطر مبهم و وحشتناک بودن آن باشد، و یا این که آينده با نام پيرى، فرسودگى، و بالاخره مرگ و نابودى آميخته است، كه آدمى با تمام وجودش از آنها مى‌گريزد. اما على رغم تمام اين وحشتها، سر و كار ما با آينده هاست، آينده ای كه سرنوشت ما در آن نهفته شده و خواه ناخواه به سراغ ما می آید.

طبق آیات 67 تا 69 سوره اسراء، انسانها در گرفتارى یاد خدا هستند اما وقتی نجات می یابند به او پشت مى کنند و بار دیگر پرده هاى غرور و غفلت، تقلید و تعصب، این نور الهى را مى پوشاند و گرد و غبار عصیان و گناه و سرگرمى هاى زندگى مادّى، چهره تابناک آن را پنهان مى سازد. اما افراد با ایمان در راحتی و سختی یاد خدا هستند و در این صورت است که عبادت و یاد خدا ارزش دارد.

منظور سهو توأم با تقصیر است که کل نماز به دست فراموشى سپرده می شود. کسى که پیوسته نماز را فراموش مى کند، پیدا است که براى آن اهمیتى قائل نیست و یا اصلاً به آن ایمان ندارد.

پیروزى ها و موفّقیّت ها ایجاد غرور مى کند و همین غرور سرچشمه فراموشى مى شود؛ تا آنجا که فطریات خود را به دست فراموشى مى سپارد. امّا در تندباد مشکلات، پرده هاى غرور از مقابل دیدگان او کنار مى رود و فطرت توحید و خداشناسى آشکار مى گردد. همانند سرگذشت فرعون، که انکار او تا هنگام غرق شدن بود، در آن هنگام صدا زد، ایمان آوردم و جز خداى بنى اسرائیل خداى دیگرى نیست، که دیگر سودی نداشت.

قائلین به جواز سهو مى گویند: پیامبر(ص) داراى برخى حالات اختصاصى و برخى حالات مشترک با مکلفان دیگر است. در آنچه به او اختصاص دارد که همان تبلیغ احکام الهى است، سهو جایز نیست؛ ولى در امور مشترک، مانند عبادات سهو بر او جایز است. ولى سهو پیامبر(ص) با سهو انسان هاى دیگر در این موارد یکسان نیست، زیرا سهو انسان هاى دیگر از نفوذ و سیطره ى شیطان بر انسان ناشى مى گردد، ولى سهو پیامبر و دیگر معصومان از اراده و مشیت الهى است. آنچه در مورد معصومان است «انساء الله» است نه «انساء الشیطان».