آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

درباره اينكه آيا پيامبر(ص) دچار «نسيان و فراموشي» شده است يا نه؟ دو احتمال از سوي مفسران داده شده است: 1. پيامبر(ص) فراموشى ندارد، و آنچه در آيه 24 سوره «کهف» آمده اشاره به امّت پيامبر(ص) دارد. بنابراين معناى آيه اين است كه: «اى امّت محمّد(ص)! مراقب اعمال خود باشيد. مبادا عمرى عبادت و اطاعت كنيد و در پايان عاقبت به خير نشويد و اعمالتان حبط گردد». 2. بعضى نيز گفته اند: فراموش كردنِ گفتن «إن شاء الله»، گناه نيست؛ بلكه ترك اولى است. بنابراين اگر پيامبر(ص) هم مرتكب آن شده و آن را فراموش كرده باشد اشكالى ندارد.

يكي از سؤالاتي كه درباره عصمت پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) مطرح شده اين است كه آيا ممكن است حالت «نسيان و فراموشى» به پيامبر خدا(ص) دست بدهد؟ و اگر جواب منفى است، چگونه قرآن در آيه 24 سوره «کهف» كه می فرماید: «وَ اذْكُرْ رَبَّكَ إِذَا نَسِيتَ وَ قُلْ عَسَى أَنْ يَهْدِيَنِ رَبِّى لِأَقْرَبَ مِنْ هَذَا رَشَداً»؛ (و هر گاه فراموش كردى، جبران كن و پروردگارت را به خاطر بياور، و بگو: اميدوارم كه پروردگارم مرا به راهى روشن تر از اين هدايت كند) فراموشى را به آن حضرت نسبت داده است؟
در جواب بايد گفت: دو احتمال درباره آن وجود دارد:
1. برخى از مفسّران معتقدند: پيامبر اسلام(صلى الله عليه و آله) فراموشى ندارد، و آنچه در آيه بالا ذكر شده اشاره به امّت پيامبر(ص) دارد و اين آيه، شبيه آيه شريفه: «لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْخاسِرينَ»(1)؛ (اگر مشرك شوى، تمام اعمالت تباه مى شود و از زيانكاران خواهى بود) مى باشد؛ زيرا بدون شك پيامبر(ص) نه مشرك مى شود و نه اعمالش حبط مى گردد، امّا اين امكان در مورد امّت آن حضرت وجود دارد. بنابراين معناى آيه اين است كه: «اى امّت محمّد(ص)! مراقب اعمال خود باشيد. مبادا عمرى عبادت و اطاعت كنيد و در پايان عاقبت به خير نشويد و اعمالتان حبط گردد». در آيه 24 سوره «کهف» که می فرماید: «إِلاَّ أَنْ يَشَاءَ اللهُ وَ اذْكُرْ رَبَّكَ إِذَا نَسِيتَ وَ قُلْ عَسَى أَنْ يَهْدِيَنِ رَبِّى لِأَقْرَبَ مِنْ هَذَا رَشَداً»؛ (و هرگز در مورد كارى مگو: من فردا آن را انجام مى دهم؛ مگر اينكه خدا بخواهد و هر گاه فراموش كردى، [جبران كن و] پروردگارت را به خاطر بياور، و بگو: اميدوارم كه پروردگارم مرا به راهى روشن تر از اين هدايت كند). نيز خطاب، متوجّه مردم است كه گفتن «إن شاء الله» را در كارهاى خود فراموش نكنند.
2. بعضى نيز گفته اند: فراموش كردنِ گفتن «إن شاء الله»، گناه نيست؛ بلكه ترك اولى است. بنابراين اگر پيامبر(صلى الله عليه و آله) هم مرتكب آن شده و آن را فراموش كرده باشد اشكالى ندارد.(2)