در روايات به طور صريح و در آيات قرآن به طور اشاره، مطالبى درباره «صِراط» يعنى پلى كه بر روى دوزخ كشيده شده و همگان بايد از آن بگذرند آمده است. دو تفسير در این باره که منظور از ورود به جهنّم چيست؟ شده: 1. «ورود» در اينجا به معناى دخول نباشد. همه انسانها به نزديكى جهنّم مى آيند. با اين تفسير، پل «صراط» وجود دارد و مجرمان در همان جا مى مانند و سقوط مى كنند و مؤمنان به سرعت از آن مى گذرند و داخل بهشت مى شوند. 2. همه انسان ها داخل دوزخ مى شوند، منتها بر مؤمنان سرد و سالم و بر كافران و مجرمان سوزنده و شعله ور خواهد بود. بنابر تفسير دوم، آيه دليلى بر مسئله پل صراط نخواهد بود.

«حیله» به معنای چاره جویی است که گاه مثبت است و گاه منفى؛ اولی در امور مثبت برای اثبات حقّ و ابطال باطل به کار می رود: مثل خوابیدن حضرت علی(ع) به جای پیامبر(ص). و دومی در امور منفی براي باطل کردن حقّ یا جلوه دادن حقّ به جاي باطل: مثل زنده كردن و ميراندن دو نفر به دست نمرود به صورتي كه يكي را آزاد و دیگری را اعدام کرد. این نوع حیله حرام است و برای فریب دادن خود و مردم از آن استفاده می شود.

از منظر قرآن كريم همواره نبردى پيگير و بى امان ميان گروه حق و باطل برپا بوده و مبارزات انبیاء و صُلحا با بدکاران و ستمگران كه در قرآن به آنها تصريح شده بيانگر تكامل تاريخى فطرى بوده است.

فرق ميان «سِحر» با «معجزه» واضح است؛ زيرا اوّلا: سحر ساحران متّكى به علوم محدود بشرى است و كار آنها متّكى به تجربيات و تمرينات قبلى است؛ اما در اعجاز، انبياء به سراغ امورى مى رفتند كه مردم پيشنهاد مى كردند؛ مانند معجزه شق القمر. دوّما: معجزات انبياء با ادّعاى نبوّت توأم بود؛ در حالى كه ساحران هرگز چنين ادعايى نداشته اند. سوّما: از آنجا كه سِحر، امرى انحرافى است، افراد منحرف و نادرست به دنبال آن مى روند؛ اما معجزه از کسی صادر می شود که سراسر وجودش پاكى و تقوی است.

آیات 64 تا 68 سوره «انبیاء» به لجاجت قوم ابراهیم(ع) و بت پرستان بابِل اشاره دارد؛ هنگامی که حضرت در واقعه شکسته شدن بت ها، با برهانی روشن بی اعتباری عقاید آنها را ثابت کرد، حق را نپذیرفتند و با وجود آگاهی از موهوم بودن خدایان شان، با لجاجت از راه حق روی گردانده و مشرک شدند. آرى، لجاجت و تعصّب حجاب سخت و سنگينى است، تا آنجا كه انسان را از واضح ترين مسايل بى خبر مى كند.

قرآن نمونه هايی از سه نوع «حكومت» را آورده است؛ حكومت فرعون كه خودكامه بود و مردم را مجبور به پرستيدن خود می كرد. نمرود هم مدعي بود هر كاری كه خدا انجام دهد او هم می تواند انجام دهد. اصحاب اخدود هم از اين قسم بودند. «ذونواس» مردم مسيحی نجران را از كوچك و بزرگشان به خاطر نپذيرفتن آيين يهود در آتش سوزاند. حكومت مردم بر مردم حكومت ملكه سبا است كه براي پاسخ به نامه سليمان نبی(ع)، مشاوران خود را احضار كرد. از حكومت های الهی می توان به حكومت داود(ع)، سليمان نبی(ع) و پيامبر اكرم(ص) اشاره كرد.

دقت در آیات قرآن نشان مى دهد، میان نحوه مجازات ها و گناهان اقوام تناسب وجود دارد. فرعون، تکیه گاه قدرتش آب های پربرکت رود نیل بود و نابودى او هم به وسیله همان شد! نمرود، متکى به لشکر عظیمش بود، لذا لشکر کوچکى از حشرات، او و یارانش را شکست داد! قوم نوح نیز جمعیت کشاورز و دامدار و متکی به باران بودند، اما سرانجام همین باران آنها را از بین برد. از اینجا به خوبى روشن مى شود، چقدر برنامه هاى الهى حساب شده است.

در آیه 258 سوره بقره، ماجراى گفتگو و محاجّه ابراهیم(ع) قهرمان بت شکن، با جبار زمان خود نمرود آمده است. در ابتدا حضرت ابراهیم(ع) فرمود، مرگ و حیات به دست خداست. نمرود گفت، من هم قدرت بر این کا را دارم و دو زندانی را احضار کرده، یکی را به قتل رساند و دیگری را زنده نگه داشت. حضرت ابراهیم(ع) فرمود، پروردگار من خورشید را از مشرق می آورد، تو اگر می توانی، آن را از مغرب بیاور. در این جا دیگر آن مرد مغرورِ سلطنت و مقام، خاموش، مبهوت و ناتوان گشت و نتوانست در برابر منطق ابراهیم(ع) سخنى بگوید.

درمان «جاه طلبی» با دو شیوه علمى و عملى امکان پذیر است. در شیوه علمی، برای رهایی از این رذیله اخلاقی، ابتداء باید به پیامدهای سوء آن اندیشید چراکه سبب دوری انسان از خدا و خلق خدا می شود و آنان را به رياكارى که یكی از خطرناك ترين گناهان است مى كشاند. از سوى ديگر، جاه طلبى از ضعف ايمان سرچشمه مى گيرد، که با تقويت پايه هاى ايمان، برطرف خواهد شد. اما در شیوه عملى، شخص باید «حب جاه» را در خود بشكند، مثلا در مجالس، در جايگاه افراد عادی بنشيند، و همانند افراد متوسط لباس بپوشد و ... .

در سوره «انبیاء»، سخن از پیامدهای شوم تعصب و لجاجت «نمرود» و نمرودیان به میان آمده است. آنها در پناه تقلید کورکورانه از نیاکان خود به پرستش بت های بی جان روی آورده بودند و به سخنان حضرت ابراهیم(ع) مبنی بر بی اعتبار بودن این خدایان ساختگی توجهی نمی کردند. اينها همه نشان مى ‏دهد كه تا چه حدّ اين رذايل اخلاقى خطرناك و مانع از آزاد انديشى و رسيدن به حق است، و آنها كه در چنگال آن گرفتار مى‏ شوند تن به هر ذلّت و حقارتى مى‏ دهند ولى تسليم حق نمى‏ شوند.