آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در سوره «انبیاء»، سخن از پیامدهای شوم تعصب و لجاجت «نمرود» و نمرودیان به میان آمده است. آنها در پناه تقلید کورکورانه از نیاکان خود به پرستش بت های بی جان روی آورده بودند و به سخنان حضرت ابراهیم(ع) مبنی بر بی اعتبار بودن این خدایان ساختگی توجهی نمی کردند. اينها همه نشان مى ‏دهد كه تا چه حدّ اين رذايل اخلاقى خطرناك و مانع از آزاد انديشى و رسيدن به حق است، و آنها كه در چنگال آن گرفتار مى‏ شوند تن به هر ذلّت و حقارتى مى‏ دهند ولى تسليم حق نمى‏ شوند.

در آيه 52 سوره «انبیاء» سخن از پيامدهاى شوم تعصب و لجاجت قوم حضرت ابراهیم(ع)، اين رذیله اخلاقى درباره «نمرود» و نمروديان است، مى‏ فرمايد: «اِذْ قَالَ لِاَبِيهِ وَ قَوْمِهِ مَا هَذِهِ التَّمَاثِيلُ الَّتِى اَنْتُمْ لَهَا عَاكِفُونَ»؛ (هنگامى كه ابراهيم(علیه السلام) به پدرش [عمويش آزر] و قوم او گفت اين مجسّمه‏ هاى بى روحى را كه شما همواره پرستش مى ‏كنيد چيست؟)؛ ولى آنها جوابى نداشتند جز اينكه «قَالُوا وَجَدْنَا آبَائَنَا لَهَا عَابِدِينَ»؛‌ (گفتند: ما پدران خود را ديديم كه آنها را عبادت‏ مى ‏كنند) و هنگامى كه ابراهيم(عليه السلام) با صراحت به آنها گفت كه هم خودتان و هم نياكانتان در گمراهى آشكارى بوده‏ ايد بيدار نشدند، ابراهيم(عليه السلام) بى اعتبار بودن اين خدايان ساختگى و بى ارزش را از طريق بت شكنى به آنها نشان داد، باز هم بر سر عقل نيامدند، بلكه ابراهيم(علیه السلام) بيدارگر و پاره كننده پرده ‏هاى جهل و تعصّب و لجاجت را به سوزاندن در آتش تهديد كردند، و به تهديد خود نيز جامه عمل پوشاندند و او را در ميان دريايى از آتش پرتاب كردند، و هنگامى كه آتش بر ابراهيم(عليه السلام) سرد و خاموش و گلستان شد، و بزرگترين معجزه الهى در برابر چشمانشان به وقوع پيوست باز هم اين اسيران زنجيرهاى جهل و تعصّب و لجاجت به بهانه‏ هاى ديگرى همچون سحر به راه خود ادامه دادند. اينها همه نشان مى‏ دهد كه تا چه حدّ اين رذايل اخلاقى خطرناك و مانع از آزاد انديشى و رسيدن به حق است، و آنها كه در چنگال آن گرفتار مى‏ شوند تن به هر ذلّت و حقارتى مى ‏دهند و عظمت مقام انسان و روح بلند او را در هم مى ‏شكنند؛ ولى تسليم حق نمى‏ شوند. هنگامى كه ابراهيم(عليه السلام) با دليل بسيار روشن و قاطع، بت‏ پرستى را ابطال مى‏ نمايد و به آنها مى‏ گويد: «قَالَ هَلْ يَسْمَعُونَكُمْ اذْ تَدْعُونَ* اَوْ يَنْفَعُونَكُمْ اَوْ يَضُرُّونَ»(1)؛ (آيا آنها را كه مى‏ خوانيد صداى شما را مى‏ شنوند؟ يا سود و زيانى به شما مى‏ رسانند؟). آنها هيچ پاسخ منطقى در برابر اين گفتار روشن نداشتند، جز اينكه پناه به تقليد كوركورانه ببرند و بگويند: «قَالُوا بَلْ وَجَدْنَا آبَائَنَا كَذَلِكَ يَفْعَلُونَ»(2)؛ (ما فقط نياكان خود را يافتيم كه چنين مى‏ كردند). در حالى كه اگر انسان مى‏ خواهد تقليد كند حدّاقل بايد از عالم و دانشمندى تبعيّت كند كه او را به واقعيّت‏ها رهنمون گردد نه از جاهل و گمراهى بدتر از خود! ولى اين حجاب تعصّب و لجاجت به قدرى ضخيم است كه اجازه نمى‏ دهد كمترين نور آفتاب هدايت و منطق و دليل عقل در آن نفوذ كند، و ماوراى آن را روشن سازد.(3)