آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آیات 64 تا 68 سوره «انبیاء» به لجاجت قوم ابراهیم(ع) و بت پرستان بابِل اشاره دارد؛ هنگامی که حضرت در واقعه شکسته شدن بت ها، با برهانی روشن بی اعتباری عقاید آنها را ثابت کرد، حق را نپذیرفتند و با وجود آگاهی از موهوم بودن خدایان شان، با لجاجت از راه حق روی گردانده و مشرک شدند. آرى، لجاجت و تعصّب حجاب سخت و سنگينى است، تا آنجا كه انسان را از واضح ترين مسايل بى خبر مى كند.

خداوند در آيات 64 تا 68 سوره «انبیاء» به لجاجت قوم ابراهيم(عليه السلام) و بت پرستان بابِل اشاره می کند؛ بعد از آنكه ابراهيم(عليه السلام) با دليلى دندان شكن، بى اعتبارى خدايان ساختگى آنان را ثابت كرد. آن حضرت پس از شكستن همه بتها بجز بت بزرگ، به آنان فرمود: «از بت بزرگ بپرسند چه كسى اين بلا را بر سر ساير بتها آورده، آنها يك لحظه بيدار شدند و با همه وجود خود را سرزنش كردند».(1) بيداری ای كه اگر ادامه مى يافت، آنان را از پرتگاه شرك به توحيد مى كشانيد، اما ناگهان تعصّب و لجاجت آنها گل كرد و آن گونه كه قرآن مى فرماید: (سپس بر سرهاشان واژگونه شدند [اشاره به اين كه حكم وجدان را فراموش كردند و گفتند] تو مى دانى كه اينها سخن نمى گويند)؛ «ثُمَّ نُكِسُوا عَلى رُؤُوسِهِمْ لَقَدْ عَلِمْتَ ما هؤُلاءِ يِنْطِقُون».(2)
ابراهيم(عليه السلام) خطاب به آنان فرمود: (آيا جز خدا چيزى را مى پرستيد كه نه سودى براى شما دارد و نه زيانى؟ اف بر شما و بر آنچه غير از خدا پرستش مى كنيد، آيا عقل نداريد؟)؛ «قالَ اَفَتَعبُدُونَ مِنْ دُونِ اللّهِ مالا يَنفَعُكُمْ شَيئاً وَ لا يَضُرُّكُمْ اُفٍّ لَكُمْ وَ لِما تَعْبُدونَ مِنْ دُونِ اللّهِ اَفَلا تَعقِلُون».(3)
اگر انسان، لجوج و متعصّب نباشد، با مشاهده پوچی پناهگاه و تکیه گاه و ناتوانی معبود خویش، براى هميشه از خواب غفلت بيدار شده و افكار خرافى و اعتقادات سخيف را از مغز خود بيرون می ریزد. آرى لجاجت و تعصّب، حجاب سخت و سنگينى است تا آنجا كه انسان را از واضح ترين مسايل بى خبر مى كند. جالب اين كه در آيه نخست مى گويد: «فَرَجَعُوا اِلى اَنْفُسِهِمْ»؛ (آنها بازگشت به عقل و وجدان خود كردند). تعبيرى كه حكايت از بيدارى و هوشيارى مى كند، ولى در آيه بعد مى گويد: «ثُمَّ نُكِسُوا عَلَى رُؤُوسِهِمْ»؛ (آنها بر سرهاشان واژگون شدند). تعبيرى كه حاكى از عقب گردى جاهلانه و غير منطقى و خالى از فكر و انديشه است.(4)