پاسخ اجمالی:
همه انسانها نيازمند دعا هستند. زيرا هر لحظه ممكن است نعمت عافيت، آرامش، غنا و ثروت از اهل رفاه و عافيت گرفته شود، يا لغزشى دامن گير آنها گردد و در دام شيطان گرفتار شده، از نظر معنوى سقوط كنند و آلوده گناهانى گردند كه تا آخر عمر نيز نتوانند آثار آن را برطرف سازند.
افرادى كه در عافيتند، گاه گرفتار غرور و غفلت مى شوند، در حالى كه مبتلايان، نه مغرورند و نه غافل و پيوسته به در خانه خدا رفته و دعا مى كنند، و از اين نظر حال عافيت مندان از مبتلايان سخت تر است. ضمن اينکه غفلت در آسایش، باعث می شود دعا در گرفتاری مستجاب نشود.
پاسخ تفصیلی:
امام امير المؤمنين علی عليه السلام در حکمتی از کلمات قصار مبارکش می فرمايد: «مَا الْمُبْتَلَى الَّذِي قَدِ اشْتَدَّ بِهِ الْبَلَاءُ، بِأَحْوَجَ إِلَى الدُّعَاءِ، مِنَ الْمُعَافَى الَّذِي لَايَأْمَنُ الْبَلَاءَ؛[1] آنكس كه به شدّت به بلا مبتلاست، از كسى كه مبتلا نيست ولى در هيچ لحظه ايمن از بلا نمى باشد، محتاج تر به دعا نيست».
امام عليه السلام در اين گفتار حكيمانه به نكته اى اشاره مى كند كه بسيارى از افراد از آن غافلند. ايشان مى فرمايد: «آنكس كه به شدت به بلا مبتلاست، از كسى كه مبتلا نيست ولى در هيچ لحظه ايمن از بلا نمى باشد، محتاج تر به دعا نيست».
اشاره به اينكه مردم غالباً به افراد گرفتار توجه دارند؛ به خصوص گرفتارانى كه به شدت به گرفتارى مالى يا انواع بيمارى ها يا مسائل مختلف مبتلا شده اند. در اين حال كسانى كه به آنان علاقه مندند، دعا مى كنند كه خدا آنها را از گرفتارى رهايى بخشد و از كسانى كه ظاهراً سالم و بدون گرفتارى هستند، غافلند.
در حالى كه گروه دوم نيز به همان اندازه و گاه بيشتر نياز به دعا دارند؛ زيرا هر لحظه ممكن است نعمت عافيت، آرامش، غنا و ثروت از آنها گرفته شود يا لغزشى دامن گير آنها گردد و در دام شيطان گرفتار شده، از نظر معنوى سقوط كنند و آلوده گناهانى گردند كه تا آخر عمر نيز نتوانند آثار آن را برطرف سازند.
با اين توضيح هر دو گروه نيازمند دعا هستند، در حالى كه مردم معمولًا به يكى توجه داشته و از ديگرى غافلند.
اضافه بر اين، افرادى كه در عافيتند، گاه گرفتار غرور و غفلت فوق العاده اى مى شوند در حالى كه مبتلايان، نه مغرورند و نه غافل و پيوسته به در خانه خدا رفته و دعا مى كنند، و از اين نظر حال عافيت مندان از مبتلايان سخت تر است.
از همين رو در حديثى از امام صادق عليه السلام مى خوانيم كه شبى از شب ها رسول خدا صلى الله عليه و آله در خانه ام سلمه بود. [ام سلمه] ناگهان بيدار شد و حضرت را نديد.
گفت: شايد به خانه همسران ديگر رفته است. برخاست و به جست و جوى آن حضرت رفت. ناگهان ديد پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله در گوشه اى از خانه ايستاده و دست ها را بلند كرده و مى گويد: «اللَّهُمَّ لَا تَنْزِعْ مِنِّي صَالِحَ مَا أَعْطَيْتَنِي أَبَداً، اللَّهُمَّ لَا تُشْمِتْ بِي عَدُوّاً وَ لَا حَاسِداً أَبَداً، اللَّهُمَّ وَ لَا تَرُدَّنِي فِي سُوءٍ اسْتَنْقَذْتَنِي مِنْهُ أَبَداً، اللَّهُمَّ وَ لَا تَكِلْنِي إِلَى نَفْسِي طَرْفَةَ عَيْنٍ أَبَداً؛[2] خداوندا! نعمت هاى شايسته اى را كه به من داده اى هرگز از من مگير. خداوندا! دشمنان و حسودان را از شماتت من باز دار. خداوندا! مرا به حال بدى كه از آن نجاتم داده اى هرگز بازمگردان. خداوندا! مرا هرگز لحظه اى به خود وامَگذار».
علامه مجلسى رحمه الله در جلد 90 بحار الأنوار بابى تحت عنوان «اقدام به دعا در شدت و رخاء و در جميع احوال»[3] ذكر كرده است و روايات زيادى در اين باب آورده است؛ از جمله همين گفتار حكيمانه مورد بحث.[4]
در روايت ديگرى از اميرمؤمنان عليه السلام نقل مى كند كه فرمود: «تَقَدَّمُوا بِالدُّعَاءِ قَبْلَ نُزُولِ الْبَلَاءِ؛[5] پيش از آنكه بلا نازل شود دعا كنيد».
در حديث ديگرى از امام صادق عليه السلام نقل مى كند: «مَنْ سَرَّهُ أَنْ يُسْتَجَابَ لَهُ فِي الشِّدَّةِ فَلْيُكْثِرِ الدُّعَاءَ فِي الرَّخَاءِ؛[6] كسى كه دوست دارد به هنگام شدت و بلا دعايش مستجاب شود، در زمانى كه در راحتى و آرامش است دعا زياد كند».
جالب اينكه در حديث ديگرى از آن حضرت مى خوانيم: «إِذَا دَعَا الْعَبْدُ فِي الْبَلَاءِ وَ لَمْ يَدْعُ فِي الرَّخَاءِ حَجَبَتِ الْمَلَائِكَةُ صَوْتَهُ وَ قَالُوا هَذَا صَوْتٌ غَرِيبٌ أَيْنَ كُنْتَ قَبْلَ الْيَوْمِ؛[7] زمانى كه بنده اى از بندگان خدا به هنگام بلا دعا كند و در رخاء و آرامش دعا نكند، فرشتگان جلوى صداى او را مى گيرند و مى گويند: اين صداى ناشناخته اى است، تا امروز كجا بودى؟».[8]
خداپرستى و راز و نياز فرعونى كه در حال غرق شدن «يا الله!» مى گويد، هيچ فايده اى ندارد. به همين جهت، در آن هنگام جبرئيل در پاسخ فرعون مشتى از لجنِ تهِ رودخانه را به دهانش مى كوبد.[9]
خلاصه اينکه غفلت در آسایش، باعث می شود دعا در گرفتاری مستجاب نشود.[10]
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.