منظور از تضيمن رزق از سوى خداوند و تكفل و تعهد و تقسيم آن، فراهم آوردن زمينه ها است که برخی از این زمينه ها در خارج از وجود انسان و برخی دیگر در درون وجود او است كه هرگاه دست به دست هم دهند انسان سهم خود را از روزى دريافت مى كند.
بعد از فراهم آمدن آن زمینه ها، تلاش و كوشش انسان شرط تحقق و به فعليت رسیدن آن زمينه ها است؛ بنابراين حكمت خدا ايجاب مى كند كه هركس تلاش و كوشش و اخلاص و فداكارى بيشترى داشته باشد روزى اش گسترده تر گردد. چرا که خداوند متعال اراده اش را - از جمله اراده اش را در روزی دادن مخلوقات - در قالب نظام متشکل از شبکه های گسترده علت و معلولی عملی می کند.
مواردى نیز از فقر و بی عدالتی در طول تاریخ وجود دارند که سبب آن نه تنبلی و تن پروری و عدم نشاط شخص و جامعه، بلکه نتیجه ظلم و تحمیل استعمارگران و استثمارکنندگان فردی یا گروهی بوده است. به تعبير ديگر علاوه بر مسأله تلاش و كوشش، وجود عدالت اجتماعى نيز شرط تقسيم عادلانه روزى ها است.

ديه به معناي خون بهای شخص نیست و اینکه برای قصاص مرد باید نصف ديه پرداخت شود جهت رفع نیاز بازماندگان مرد متوفّي است که شامل زن و فرزندان او می شود. لذا دیه ملاک ارزش یابى مرد و زن نیست تا تفاوت آن موجب تبعیض یا اعتراض گردد. از طرفى باید وظایف اقتصادى مرد محکوم به قصاص که با فقدانش خانواده او دچار خلاء شده با احکام این چنینی جبران شود که اگر این چنین نباشد ظلم در حق زن و فرزندانی است که منبع تامین احتیاجات مالی خود را از دست داده اند. ضمن اینکه ديه زن تا به ثلث، با ديه مرد برابر است.

قانون «عكس العمل» تنها متعلق به مسائل فیزیکی نیست؛ بلكه در مسائل اجتماعى اين قانون محسوس تر است. آزمون هاى تاريخى به ما نشان مى دهد كه همواره تحول ها و انقلاب هاى وسيع، عكس العمل مستقيم فشارهاى قبلى بوده است. اين قانون به ما مى گويد: وضع كنونى جهان، آبستن انقلاب است؛ فشار تبعيض ها و بى عدالتى ها، توأم با ناكامى و سرخوردگى انسان ها از قوانين فعلى، سرانجام واكنش شديد خود را براى از بين بردن يا كاستن اين فشارها آشكار خواهد ساخت.

امامان معصوم(ع) مأمور به ترويج دين تا حد امكان بودند و تكليفي نسبت به جنگ نداشتند و به اين خاطر يك نوع بيعت و پيمان عدم تعرض با حاكمان عصر خود بسته بودند؛ ولى سيره امام مهدي(عج) با سایر امامان فرق مى كند. ایشان به مجرد ظهور دست به مقابله با ظالمان زده و ظلم و بى عدالتى را از جامعه بر می كند و چون هر لحظه احتمال ظهور می رود، نباید بیعتی بر عهده ی ایشان باشد.

به خاطر شرایط فیزیولوژیک، رشد بدنی، عقلانی و روانی دختران زودتر از پسران صورت می گیرد و تکلیف بر قدرت عقلانی، توانایی جسمی و «بلوغ» مترتب است. «بلوغ» به معناى رسيدن به سنّ خاصّى است كه انسان در آن سن «آمادگى انجام كار مورد نظر را دارد». تعیین زمان بلوغ شرعی دختران چند سال زودتر از پسران، بر اساس صلاحیت طبیعی و به معنای هماهنگی قوانین تشریع با مقررات تکوین است. از طرفی زودرس بودن دوره بلوغ جنسی دختران در مقایسه با پسران، باعث قرار گرفتن آنان در معرض گناه می شود، اما اسلام با بیان لزوم مسئولیت پذیری دختران از همان سن در قبال احکام شرعی، زمینه پیشگیری از گناه و واکسینه شدن از خطاها در آنان ایجاد می کند.
ضمن اینکه بلوغ مراحل و صورت بندی های مختلفی دارد و بر اساس همین مراحل فقها، عباداتی را که ممکن است برای دختران در سن پایین مشقت بار باشد، با یک سری از احکام جایگزین، مورد تخفیف قرار داده اند. شارع مقدس در این موضوع که متناسب با هر سن و توانی، چه خواسته هایی را از شخص مکلف بخواهد، ظرافت ها و دقت ها و اقضائات مورد نیاز را لحاظ کرده است.

با دقّت در آيات قرآن درمی يابيم كه يكى از اهداف مهمّ اسلام، از بين بردن اختلافات غير عادلانه اى است كه در اثر بی عدالتی هاى اجتماعى در ميان طبقات غنى و ضعيف پيدا شده است. اسلام براى رسيدن به اين هدف برنامه وسيعى در نظر گرفته است كه عبارتند از: تحريم رباخوارى بطور مطلق، وجوب پرداخت ماليات هاى اسلامى از قبيل زكات و خمس و مانند آنها، تشويق به انفاق، وقف، قرض الحسنه و كمك هاى مختلف مالى و از همه مهم تر زنده كردن روح ايمان، برادرى و مساوات.

تعبیرات امام علی(ع) در خطبه 3 و 26 نهج البلاغه، نشان می دهد که سخت ترین روزهاى عمر ایشان، بیست و پنج سالی بود که بعد از رحات رسول خدا(ص) در گوشه خانه نشسته و ناظر اَعمالِ بى رویه اى بود که به نام حکومت اسلامى انجام مى گرفت؛ اعمالى مانند: تحریف عقاید و اشتباه در فهم احکام اسلام و ارتکاب انواع تبعیضات و بى عدالتى ها و سرانجام تبدیل حکومت اسلامى به سلطنت خودکامه اى همانند سلطنت فرعون و قیصر و کسرا، توسط معاویه.

مردم چون از بی عدالتی ها و بدعت های عثمان به تنگ آمده بودند گِرداگرد خانه عثمان را گرفتند تا از خلافت کنار رود ولی عثمان خواصّ خود را گرد آورد و تسلیم نشد. مردم 49 روز او را در خانه اش محاصره کردند تا اینکه با یاران عثمان درگیر شده و بعد به خانه اش ریختند و او را کشتند.

امام علی(ع) همانطور كه در خطبه «شقشقيّه» و غير آن آمده، اعتراض خود را نسبت به وضع آن زمان پنهان نكرد. ايشان در آغاز كار با خوددارى از بيعت با خليفه اوّل و اعتراض بر آنچه در سقيفه گذشت، آنچه را بايد بگويد گفت؛ اما وقتي پايه هاى خلافتشان محكم شد و اعتراض سودى نداشت سكوت اختيار كرد تا موجب درگيرى داخلی در حكومت اسلامى و تضعيف آن نشود. بى شك امام در برابر عثمان نه سكوت كرد و نه به اعمال او رضايت داد، اعتراض به تبعيد ابوذر و پاره اى از كارهاى ديگر، همه نشانه اي از اعتراض امام(ع) نسبت به اعمال عثمان بود.