انحرافات تدریجی پیش آمده در جامعه اسلامی سبب قیام امام حسین(ع) علیه آنها شد. این حقیقت، در سخنان آن حضرت که هدف حرکت اصلاح طلبانه خود را امر به معروف و نهی از منکر و احیای سنت رسول خدا(ص) و امام علی(ع) معرفی می کند به راحتی قابل مشاهده است. ایشان اگرچه خود را برای حکومت محق تر از هر کس می دانستند و این موضوع را بارها هنگام توضیح دلایل شان برای سرباز زدن از بیعت با یزید، صریحا اعلام کردند، اما سخنان مرگ آگانه شان در کنار عدم انصراف از ادامه مسیر کوفه هنگام رسیدن خبر خیانت کوفیان، بهترین گواه بر این حقیقت است که هدف والای حضرت اباعبدالله نه سودای قدرت و حکومت، بلکه قیام برای اصلاح جامعه اسلامی بود.
بله در این مسیر اگر امور به گونه ای جریان می یافت که حضرت می توانست با رهبری یک حکومت متمرکز در کوفه، به اهداف اصلاح گرانه شان جامه عمل بپوشانند، حتما از چنین امری استقبال می کرد، اما از آنجایی که افق نگاه حضرت بسیار بلند و هدف گذاری های شان سطح بندی های مختلفی داشت، با محقق نشدن آن هدف نیز ایشان به گونه ای دیگر به هدف اصلاح گرانه شان رسیدند یعنی با تقدیم خون خود و اصحاب با وفای شان و رسوا ساختن بنی امیه.
درباره چرایی همراه ساختن خانواده نیز باید گفت که این رفتار علاوه بر حکمتی که در رسواسازی حکومت اموی به وسیله سخنرانی های حضرت زینب و سایر افراد کاروان اسیران داشت، امری مرسوم در بین اعراب آن زمان بوده است، آن چنان که می بینیم که حتی پیامبر(ص) نیز در جنگ های شان، همسران شان را همراه با خود می بردند.

امام علي(ع) در خطبه 164 درباره آينده عثمان چنين هشدار مي دهد: «من تو را به خدا سوگند مى دهم نكند تو همان پيشواى مقتولِ اين امّت باشى! چرا كه گفته مى شد [پيغمبر اكرم(ص) مى فرمود]: در اين امّت، پيشوايى به قتل مى رسد كه بعد از آن درهاى كشتار و جنگ به روى اين امت تا قيامت گشوده خواهد شد!». و اين همان پيش بينى دقيقى است كه پيامبر(ص) فرموده بود. مظالم و ستم ها سبب كشته شدن عثمان گشت و به دنبال آن و به بهانه خون عثمان، جنگها و جدال هاى عظيمى به وقوع پيوست و آثار و تبعات آن را حتى در عصر خود مشاهده مى كنيم.

مردم چون از بی عدالتی ها و بدعت های عثمان به تنگ آمده بودند گِرداگرد خانه عثمان را گرفتند تا از خلافت کنار رود ولی عثمان خواصّ خود را گرد آورد و تسلیم نشد. مردم 49 روز او را در خانه اش محاصره کردند تا اینکه با یاران عثمان درگیر شده و بعد به خانه اش ریختند و او را کشتند.

«مروان بن حَكَم» از دشمنان سرسخت امام على(ع) بود. پدرش «حَكَم» به خاطر كارشكنى هاى مكرّر بر ضدّ پيامبر(ص) به طائف تبعيد شد و مورد نفرين ایشان قرار گرفت. خليفه سوم، حَكَم را به مدينه آورد و جزو خواص خود كرد. مروان بعد از قتل عثمان، با على(ع) بيعت كرد؛ ولى خيلي زود به اصحاب جمل پيوست و در جنگ اسير شد و بعد از آزادي به معاويه پيوست. او بعد از معاوية بن يزيد به خلافت رسيد و تصميم گرفت خلافت را بعد از خود به فرزندش عبدالملك و سپس عبدالعزيز بسپارد و سرانجام توسط همسرش كه مادر خالد بن يزيد بود كشته شد.

ایشان به یاران خود می فرمایند: «با آنها نجنگيد تا آنها جنگ را آغاز كنند؛ زيرا شما داراى حجتيد، اگر آنها آغازگر جنگ باشند حجت ديگرى براى شما بر ضد آنهاست، و هنگام شكست دشمن، فراريان را نكشيد و بر ناتوان ها ضربه نزنيد و مجروحان را نكشيد؛ زنان را با اذيت و آزار به هيجان نياوريد، هرچند به شما دشنام دهند و به سران شما بدگويى كنند؛ زيرا آنها از نظر قوا ناتوان و از نظر روحيّه و عقل ضعيفند».

به تأكيد مورخین، معتضد عباسی نامه اي نوشت و بنا داشت تا آن را براي مردم بخواند؛ اما به سبب مخالفت وزيرش از اين كار منصرف شد. او در اين نامه تأكيد كرده كه گروهى گرفتار اشتباه در دين و فساد عقيده شدند و عامل اصلى آن پيشوايان ضلالت بودند و مهمترين آنها ابوسفیان و معاويه و پیروانشان بودند كه از هرگونه كارشكنى در مسير پيشرفت اسلام فروگذارى نكردند و با اينكه به ظاهر اسلام آوردند اما همچنان به دشمني هاي خود ادامه دادند که مخالفت ابوسفيان با اذان گفتن بلال در مكّه و شهادت عمار ياسر به دست معاویه تنها بخشي از اين دشمني بود ...

امّ البنين روزها دست عبيدالله فرزند خردسال عباس را مى گرفت و به بقيع مى رفت و براى فرزندانش اشعاری می سرود و مرثيه سرايى مى كرد. مردم مدينه براى شنيدن مرثيه هاى جانسوز او اجتماع كرده و همنواى با او گريه مى كردند. به اندازه اى عزادارى او جانسوز بود كه حتّى مروان بن حكم دشمن كينه توز اهل بيت(ع) هنگامى كه آن منظره را می ديد متأثّر می شد و اشك می ريخت.

امام سجاد(ع) فرزند حسين بن على(ع)، سال 38 قمرى ديده به جهان گشود. مشهورترين القاب ایشان «زين العابدين» و «سجاد» است. حدود دو سال از خلافت جدش امير مؤمنان(ع) و ده سال حوادث دوران امامت امام مجتبى(ع) و ده سال از دوران امامت پدرش حسين بن على(ع) درک کرد. در محرم سال 61 هجرى در كربلا حضور داشت. پس از فاجعه كربلا كه امامت به او رسيد، همراه ديگر اسيران به كوفه و شام برده شد. او در اين سفر با سخنرانيهاى آتشين خود حكومت يزيد را رسوا ساخت. در سال 94 يا 95 هجرى در مدینه به شهادت رسيد.