در عصر رسول خدا(ص) و عصر معصومان(ع) نمازها غالباً در پنج وقت فضيلت انجام می شد و امروزه هم اگر در پنج وقت بخوانيم بهتر است؛ لکن با اين حال پیامبر(ص) در سفرها و در مواقع گرما و سرماى شديد، باران و... ، اجازه جمع ميان نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا را مى دادند. افزون بر اين بارها در زندگى پيامبر(ص) اتفاق افتاد كه بدون هيچ عذرى ميان دو نماز جمع كرده و فرمود: مى خواهم رخصتى براى امت من باشد تا اگر مايل به جمع باشند بتوانند از اين رخصت استفاده كنند. در منابع معروف اهل سنّت نیز حدود سى روايت در این رابطه نقل شده است.

از آنجا که این روایات، مخالف با فتاوای آنهاست، کوشیده اند روایات را توجیه کرده و طبق فتوای خود معنى کنند. مثلا اینکه جمع بین دو نماز، جمع صورى بوده نه حقیقى؛ یعنى پیامبر(ص) نماز ظهر را تأخیر مى انداخت که از وقت آن به اندازه چهار رکعت باقى بماند، آنگاه نماز ظهر مى خواند و با اتمام آن وقت نماز عصر مى رسید و عصر را هم مى خواند، پس دو نماز را با هم خوانده است.

برخی به شیعه بخاطر جمع بین دو نماز اتهاماتی وارد کرده اند. در حالیکه بسیاری از فقهای اهل سنت نیز به جواز آن فتوا داده اند. جمع بین دو نماز به معناى خواندن نماز در غیر وقت شرعى نیست؛ بلکه مقصود، انجام در غیر وقت فضیلت است.

شیعه بر اساس روایات معصومین(ع)  معتقد است وقتى زوال شد، وقت هر دو نماز ظهر و عصر وارد شده، الا اینکه نماز ظهر را باید پیش از عصر به جا آورد. بنابراین، بین ظهر تا غروب وقت مشترک دو نماز است، جز اینکه به اندازه چهار رکعت پس از زوال، وقت مختص ظهر است و به اندازه چهار رکعت آخر وقت، وقت اختصاصى عصر است و بین این دو وقت مشترک است.

برخی مى پندارند این انواع وقت هاى نماز از ویژگى هاى فقه شیعه است، در حالى که انواع وقت، در فقه اهل سنت نیز دیده مى شود، هر چند در تعداد با هم تفاوت دارند. نووى می گوید: ظهر سه وقت دارد؛ وقت فضیلت، وقتِ اختیار و وقت عذر. وقت فضیلت اول آن است، وقت اختیار فاصله وقت فضیلت تا آخر وقت است، و وقت عذر وقت عصر است. سپس مى گوید: قاضى حسین گفته که نماز ظهر چهار وقت دارد. وقت فضیلت، وقت اختیار، وقت جواز و وقت عذر، و وقت جواز وقتى است که سایه به اندازه شاخص شود که آخر وقت است.

روایات بسیارى از پیامبر(ص) توسط بزرگان حدیث، از اهل سنت نقل شده که جمع بین دو نماز را در حضر و در حالت اختیار جایز مى داند و در صحاح و سنن و مسانید گرد آمده است. از جمله: ابن عباس نقل مى کند که: «رسول خدا(ص) ظهر و عصر را با هم، و مغرب و عشاء را با هم خواند، بدون حالت خوف و سفر. هم چنین ابن عباس روایت می کند: «پیامبر(ص) نماز ظهر و عصر را در مدینه، بدون خوف و سفر با هم می خواند».

در اینکه اقامه نماز در پنج وقت و اداى هر نماز در وقت فضیلت خود شیوه پیامبر و پیشوایان دیگر و عموم مسلمانان صدر اسلام بوده و آنان غالباً پنج نماز را در پنج وقت مى خواندند. اما تفریق و فاصله افکندن میان نمازها واجب است یا این که امرى است مستحبّ و انسان در فعل و ترک آن مختار است. دانشمندان شیعه به پیروى از روایاتى که از معصومین(ع) رسیده، و به پیروى از ظواهر آیات قرآن، تفریق میان نمازها را مستحبّ و افضل دانسته اند، اما در عین حال مى توان این مستحبّ را ترک نمود.

فقهاى اهل تسنّن غالباً ـ جز عدّه کمى ـ انجام نماز را در پنج وقت واجب مى شمرند و تنها، در سفر یا در مواقع بارانى جمع میان دو نماز را جایز می دانند. در حالی که در منابع معروف، مانند؛ صحیح مسلم، بخارى، و... حدود سى روایت درباره جمع میان نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشا بدون سفر، باران و یا خوف و ضرر نقل شده است. این روایات عمدتاً به پنج راوى معروف بر مى گردد: ابن عبّاس، جابر بن عبدالله انصارى، ابوایّوب انصارى، عبدالله بن عمر، ابوهریره.

در منابع معروف اهل تسنن مانند صحیح بخارى و صحیح مسلم، و...، حدود سى روایت درباره جمع بین نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشاء، نقل شده که در آن ها حضرت رسول(ص) در حالى که در شهر بودند و هیچ خوف و ضرورتى نیز وجود نداشت جمع بین دو نماز کردند. همانند روایتی که احمد بن حنبل در مسندش از ابن عباس نقل مى کند که گفت: رسول خدا(ص) در مدینه مقیم بود و مسافر نبود، با این حال هم نماز ظهر و عصر، و نماز مغرب و عشاء را با هم خواندند.

اولا: نماز جزء فروع دین است و در فروع بین علماى همه مذاهب اختلافات زیادى است. ثانیا: جمع خواندن، بر خلاف سنّت رسول‏ اللَّه(ص) نمی باشد؛ چون به استناد منابع اهل سنت، ایشان گاهى این نمازها را جمع و گاهى جداگانه می خوانده ‏اند.