آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اولا: نماز جزء فروع دین است و در فروع بین علماى همه مذاهب اختلافات زیادى است. ثانیا: جمع خواندن، بر خلاف سنّت رسول‏ اللَّه(ص) نمی باشد؛ چون به استناد منابع اهل سنت، ایشان گاهى این نمازها را جمع و گاهى جداگانه می خوانده ‏اند.

نخست آن ‏که نماز جزء فروع دین است و در مسائل فرعى بین علماى همه مذاهب اختلافات زیادى است، همانطور که پیشوایان و علماى اربعه اهل سنت با هم اختلاف زیادى در این مسائل دارند.
ثانیاً جمع خواندن نمازهاى ظهر و عصر یا مغرب و عشا، بر خلاف سنّت رسول‏ اللَّه(صلى الله علیه وآله) نمی باشد؛ چون ایشان گاهى این نمازها را جمع و گاهى جداگانه می خوانده ‏اند. مثلًا در صحیح مسلم در باب‏ «الجمع بین الصلاتین فی الحضر» از ابن عباس نقل شده که گفت: «بدون خوف و ترس و در غیر سفر، رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نمازهاى ظهر و عصر را جمع و نمازهاى مغرب و عشا را جمع ادا می کردند.»(1)
مجدّداً در همان صحیح مسلم و نیز امام حنبل در جزء اوّل مسند از ابن عباس نقل کرده ‏اند: «با پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) هشت رکعت نماز ظهر و عصر و هفت رکعت نماز مغرب و عشا را به طور جمع ادا نمودیم.»(2)
چندین حدیث از ابن عباس درباره جمع خواندن نماز ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا نقل شده است. براى مثال: «پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) در حال اقامت در مدینه، نه در حال مسافرت، هفت رکعت (نماز مغرب و عشا با هم) و هشت رکعت (نماز ظهر و عصر با هم) نماز گزارد.»(3)
احمد حنبل در مسند از سعید بن جبیر از ابن عباس روایت‏ می کند که گفت: «پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) بدون آن‏که در حالت خوف و ترس، یا در حال سفر باشد نماز ظهر و عصر را جمع خواند.»(4)
در جایى دیگر گفته است: «پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) بدون آن‏که در حالت خوف و ترس باشد، یا باران ببارد، نماز ظهر و عصر را جمع خواند.»(5)
ابو زبیر دلیل جمع خواندن نماز توسط پیامبر را از سعید بن جبیر سؤال نمود، او گفت: من همین سؤال را از ابن عباس پرسیدم و او پاسخ داد: «به این جهت جمع می خواند تا احدى از امتش در سختى و مشقت نباشند.»(6)
همچنین در صحیح مسلم از قول عبداللَّه ابن شفیق می گوید: روزى بعد العصر، ابن ‏عباس براى ما خطبه می خواند و سخنرانى می کرد. سخنش به درازا کشید و همچنان براى ما صحبت می نمود تا این‏که آفتاب غروب کرد و ستاره‏ ها ظاهر شدند. صداى مردم بلند شد: «الصلاة، الصلاة» ابن عباس اعتنایى نکرد. در همین حال مرد دیگرى نداى «الصلاة، الصلاة» سرداد. ابن عباس رو به او نمود و گفت: «مادر مرده، مرا سنت یاد می دهى؟ من خودم دیدم که پیامبر خدا نمازهاى ظهر و عصر و نمازهاى مغرب و عشا را جمع می خواند.» سپس عبداللَّه بن شفیق می گوید: چون این حرف برایم غیر قابل قبول بود و گران آمد، نزد ابو هریره رفتم و او نیز گفته‏ هاى ابن عباس را تأیید کرد.(7)
هر چند اخبار و روایات بسیارى در این باب نقل شده، لیکن همین که بابى به نام‏ «جمع بین الصلاتین» اختصاص یافته و احادیث مربوطه در این باب نقل گردیده، محکم ‏ترین دلیل و برهان بر جواز جمع خواندن نماز است. زیرا اگر غیر از این می بود باید باب مخصوصى به نام‏ «جمع بین الصلاتین فى السفر» یا «جمع بین الصلاتین فى الحضر» اختصاص می دادند تا احادیث مربوطه را تفکیک نمایند.
از طرفى دیگر، بخارى همین احادیث را در صحیح خود آورده، لیکن به دلایل نامعلومى و با زبردستى آن‏ها را از محل‏ «جمع بین الصلاتین» به محل دیگرى مثل‏ «باب تأخیر الظهر إلى العصر من کتاب مواقیت الصلاة» و «باب ذکر العشاء والعتمة» و «باب وقت المغرب» انتقال داده است.
در پایان یاد آورى این نکته مهم می باشد که نمازها را جداگانه و هر یک را در وقت فضیلتش به جا آوردن به‏ نظر علماى شیعه بهتر و افضل است.
از طرف دیگر، بعضى از علماى اهل تسنن از جمله شیخ الاسلام انصارى در شرح صحیح بخارى، قسطلانى در شرح صحیح بخارى، و جم غفیرى جداگانه نماز خواندن را افضل ندانسته ‏اند و آن را ترجیح بلا مرجح و خلاف ظواهر احادیث خوانده ‏اند.(8)، (9)