در سوره «كهف» سه داستان بیان شده است: 1. داستان «اصحاب كهف» که درس صبر و استقامت مى دهد. 2. داستان «حضرت خضر(ع) و موسى(ع)» که درس فراگيرى علم و دانش مى دهد. 3. داستان «ذوالقرنين» که درس استفاده از قدرت براى حمايت از ضعيفان و نيازمندان جامعه را مى دهد.

چنانکه از نام این سوره پیدا است، قسمت عمده اى از آن درباره قهرمان توحید و بت شکنی «ابراهیم(ع)» نازل گردیده است. بخش دیگرى از این سوره نیز به بیان تاریخ انبیاى پیشین همچون نوح، موسى، و سرگذشت اقوام عاد و ثمود و درسهاى عبرتى که در زندگی آنها نهفته است، اشاره دارد. قسمت قابل ملاحظه اى از این سوره نیز بحث مبدأ و معاد کرده است.

بخش اول این سوره: توجهى است به خداوند و اسماء حسناى او. بخش دوم: تهدیدهائى است نسبت به کفار، پیرامون عذابهاى آنها در دنیا و قیامت. بخش سوم: بیان داستان موسى(ع) و فرعون و گفتگوی مؤمن آل فرعون با فرعونیان است. بخش چهارم: بیان صحنه هائى از قیامت است. بخش پنجم: مسأله توحید و شرک و نشانه هاى توحید و دلائل بطلان شرک، مطرح مى شود. و بخش ششم: دعوت پیامبر(ص) به صبر و شکیبائى، می باشد.

در سوره كوثر دو پيش گويى مهم ديده مى شود؛ آنجا که مى فرمايد: «به يقين ما به تو كوثر و خير و بركت فراوان عطا كرديم». و آنجا که مى فرمايد: «دشمن تو به يقين ابتر و بريده نسل است». مشركان مكه هنگامى كه پسران پيامبر(ص) قاسم و عبدالله در مكه و ابراهيم در مدينه، چشم از جهان پوشيدند، گفتند: محمد(ص) پس از وفاتش نامش از خاطره ها محو مى شود؛ زيرا نسلى از او باقى نمانده. در اين سوره قرآن خبر مى دهد كسى كه نامش از خاطره ها محو مى شود، دشمنان او هستند و اما نام و آوازه او بلندتر و بلندتر مى شود.
 

«کوثر» از ماده كثرت، و در سوره کوثر به معنى خير كثير و بركت فراوان است. با توجه به شأن نزول آن و به قرینه کلمه «ابتر»، يكى از مصاديق بارز آن، فاطمه زهرا(س) است و در نسل برومند او تجلی کرده است. برخی امور مثل حوض کوثر، مقام نبوت، شفاعت و... نیز از دیگر مصادیق آن است.

ابتر در اصل، به معناى قطع عضوى از بدن حيوان است و در مورد انسان، به آنهايى كه عقیم و بی فرزند هستند، یا نام نيك آنها قطع مى شود و يا نام آنها از خاطره ها محو مى گردد، اطلاق می شود. این معنی درباره دشمنان پیامبر(ص) صادق است. در حالی که  نام نیک پیامبر(ص) و فرزندان او تا ابد باقی است.

در این سوره چهار بخش عمده وجود دارد: 1- نخست سخن از رسالت پیامبراسلام(ص) و قرآن مجید و هدف از نزول این کتاب بزرگ آسمانى و گروندگان به آن است. 2- بخش دیگرى از این سوره به رسالت سه نفر از پیامبران الهى می پردازد. 3- بخشى از این سوره، درباره آیات و نشانه هاى عظمت پروردگار در عالم هستى است. 4- بخش مهم دیگرى از این سوره درباره مسائل مربوط به معاد و چگونگى حشر و نشر و سؤال و جواب در روز قیامت و پایان جهان و بهشت و دوزخ سخن مى گوید.

به طور کلى، محتواى این سوره در پنج بخش خلاصه مى شود: بخش اول: بحثى پیرامون گروه هائى از ملائکه و گروهى از شیاطین و سرنوشت آنها. در بخش دوم: از کفّار و انکارشان نسبت به«نبوت» و«معاد» و عاقبت کار آنها در قیامت سخن مى گوید. بخش سوم: قسمتى از تاریخ انبیاى بزرگ را بیان می کند. بخش چهارم: درباره یکى از انواع شرک، یعنى اعتقاد به رابطه خویشاوندى میان خداوند و جن یا خداوند و فرشتگان بحث مى کند. و سرانجام در بخش پنجم به بیان پیروزى لشکر حق بر لشکر کفر و شرک و نفاق، اشاره می نماید.

بخش اول این سوره: از مسأله توحید و مبارزه با شرک و مسأله نبوت پیامبر اسلام(ص) سخن مى گوید. در بخش دوم: گوشه هائى از تاریخ نه نفر از پیامبران خدا را بیان می کند. بخش سوم: سخن از سرنوشت کفار در قیامت است. چهارمین بخش: از آفرینش انسان و مقام والاى او و سجده فرشتگان بر آدم، سخن مى گوید. پنجمین و آخرین بخش: تهدیدى است براى همه دشمنان لجوج و تسلى خاطرى است براى پیامبر اسلام(ص) و بیان این واقعیت که او در دعوت خود هیچ گونه اجر و مزدى از کسى نمى طلبد و هیچ درد و رنجى براى هیچ کسى نمى خواهد.

این سوره از پنج بخش مهم تشکیل یافته است: 1 ـ مسأله دعوت به توحید خالص. 2 ـ مسأله معاد. 3 ـ بیان اهمیت قرآن مجید. 4 ـ بیان سرنوشت اقوام پیشین و مجازات دردناک الهى نسبت به تکذیب کنندگان آیات حق. 5 ـ بحثی پیرامون مسأله توبه.