آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

به طور کلى، محتواى این سوره در پنج بخش خلاصه مى شود: بخش اول: بحثى پیرامون گروه هائى از ملائکه و گروهى از شیاطین و سرنوشت آنها. در بخش دوم: از کفّار و انکارشان نسبت به«نبوت» و«معاد» و عاقبت کار آنها در قیامت سخن مى گوید. بخش سوم: قسمتى از تاریخ انبیاى بزرگ را بیان می کند. بخش چهارم: درباره یکى از انواع شرک، یعنى اعتقاد به رابطه خویشاوندى میان خداوند و جن یا خداوند و فرشتگان بحث مى کند. و سرانجام در بخش پنجم به بیان پیروزى لشکر حق بر لشکر کفر و شرک و نفاق، اشاره می نماید.

 این سوره نیز به حکم آن که از سوره هاى «مکّى» است ویژگى هاى کلى سوره هاى «مکّى» را در بر دارد و بیشتر از هر چیز روى اصول معارف و عقائد اسلامى در ناحیه «مبدأ» و «معاد» تکیه مى کند و ضمن تعبیرات قاطع و آیات کوتاه و کوبنده، مشرکان را مورد شدیدترین سرزنش ها قرار مى دهد و با دلائل روشن و گویا، بطلان عقائد آنها را برملا مى سازد.
به طور کلى، محتواى این سوره در پنج بخش خلاصه مى شود:
بخش اول: بحثى پیرامون گروه هائى از ملائکه و فرشتگان خداوند و در مقابل آنها گروهى از شیاطین سرکش و سرنوشت آنها مطرح مى سازد.
بخش دوم: از کفّار، و انکارشان نسبت به «نبوت» و «معاد» و عاقبت کار آنها در قیامت سخن مى گوید و در همین رابطه، بحث آنها را با یکدیگر در روز قیامت و انداختن گناه به گردن هم، و گرفتارى تمام آنها در چنگال عذاب الهى و نیز بخشى از نعمت هاى مهم بهشتى و لذات و زیبائى ها و شادکامى هاى بهشتیان را شرح مى دهد.
بخش سوم: قسمتى از تاریخ انبیاى بزرگى، مانند «نوح» و «ابراهیم» و «اسحاق» و «موسى» و «هارون» و «الیاس» و «لوط» و «یونس»(علیهم السلام) را به صورت فشرده و در عین حال بسیار مؤثر و نافذ بازگو مى کند، ولى در این میان بحث درباره «ابراهیم»(علیه السلام) قهرمان بت شکن و مواقف مختلف زندگى او مشروح تر آمده است و هدف اصلى آن است که بیانات گذشته با ذکر این شواهد عینى از تاریخ انبیاء به صورت محسوس و ملموس مطرح گردد و حقائق کلى عقلى در قالب هاى حسى مجسم شود.
بخش چهارم: از یکى از انواع شرک که مى توان آن را «بدترین نوع شرک» دانست ـ یعنى اعتقاد به رابطه خویشاوندى میان خداوند و جن و خداوند و فرشتگان ـ بحث مى کند و در جمله هاى کوتاهى چنان این عقیده پوشالى را در هم مى کوبد که کمترین بهائى براى آن باقى نمى ماند.
و سرانجام بخش پنجم که آخرین بخش این سوره است و در چند آیه کوتاه مطرح شده، پیروزى لشکر حق را بر لشکر کفر و شرک و نفاق، و گرفتار شدن آنها را در چنگال عذاب الهى، ضمن تنزیه و تقدیس پروردگار از نسبت هاى ناروائى که مشرکان به او مى دهند بیان مى دارد و سوره را با حمد و ستایش پروردگار پایان مى دهد.(1)