در شأن نزول سوره «کهف» آمده: مشرکان مکه برای اینکه بدانند حضرت محمد(ص) پیامبر خداست، نزد بزرگان یهود در یثرب رفته، از آنها پرس و جو کردند. علمای یهود گفتند: از او سه سؤال بپرسید اگر جواب داد معلوم است پیامبر خداست: 1. چه تعداد و چه افرادی از شهر خود خارج شدند و به غار پناه بردند و شرح حالشان چیست؟ 2. مردی که بر شرق و غرب عالم مسلط شده چه کسی بود؟ 3. حقیقت روح چیست؟ آنها اين سؤالات را از پيامبر(ص) پرسيدند و پس از مدتي جوابشان با نزول سوره «كهف» داده شد.

خداوند در سوره «اسراء»، پیامبر(ص) را از افراط و تفریط در انفاق نهی کرده است؛ انسان در انفاق از اموال شخصی و یا حتی از بیت المال، همانطور که نباید بُخل بورزد، نباید زیاده روی و افراط نماید به طورى كه مورد ملامت دشمنان قرار گرفته و از ادامه كار و فعاليت و سامان دادن به زندگى خود وا بماند؛ بلكه بهترين روش اين است كه پوينده راه اعتدال باشد.

پیامبر(ص) یک شب در حال سجده خدا را به نام: رحمان و رحیم مى خواند. مشرکان بهانه جو گفتند: ببینید این مرد خودش دو خدا را پرستش مى کند، در حالى که مى پندارد موحّد است و یک معبود بیشتر ندارد. آیه فوق نازل شد و به آنها پاسخ داد.

دو نفر ازسران قریش براى تحقیق درباره پیامبر(ص) پیش دانشمندان یهود مدینه رفتند. علماء یهود به آنها گفتند: شما سه مسأله را از محمّد(ص) سؤال کنید اگر همه را پاسخ داد پیامبر است: 1- داستان گروهى از جوانان که از قوم خود جدا شدند، 2- مردى که به شرق و غرب جهان رسید، 3- حقیقت روح. آنها سؤالات خود را از پیامبر(ص) پرسیدند. پیامبر(ص) گفت فردا پاسخ می دهم - ولی انشاءالله نفرمود- و مدتی بر پیامبر(ص) وحی نازل نشد و این امر موجب شد که مردم شایعاتى بسازند. تا اینکه سوره کهف و آیه «یسئلونک عن الروح...» نازل شد.

جمعى از ثروتمندان و اشراف عرب، به پیامبر(ص) گفتند: اگر افرادی مثل سلمان، ابوذرو... را که بوى آنها مشام انسان را آزار مى دهد، از خود دور سازى، نزد تو خواهیم آمد. آيات فوق نازل شد و به پيامبر(ص) دستور داد كه هرگز تسليم اين سخنان فريبنده تو خالى نشود.

طبق نقل مفسران آیات 60 تا 64 سوره کهف بعد از پرسش جمعی از قریش درباره عالمی که موسى(ع) مأمور به پیروى از او شد (ماجراى موسى و خضر)، نازل شده و مانند دو ماجرای دیگر سوره کهف حاوی نکات بسیار مهمی می باشد از جمله اینکه: حتى یک پیغمبر اولو العزم که آگاه ترین افراد به محیط خویش است، باز دامنه علمش در بعضى از جهات محدود است و به سراغ معلمى مى رود که به او درس بیاموزد، او هم درس هائى که هر یک از دیگرى عجیب تر است به او یاد مى دهد.

این آیات درباره گروهى از مشرکان نازل شد که هنگام تلاوت قرآن پیامبر(ص) در شب و هنگام نماز در کنار خانه کعبه، به پیامبر(ص) سنگ مى زنند و یا کف مى زدند و سوت مى کشیدند و با صداى بلند شعر مى خواندند و یا او را شاعر و دیوانه می خواندند تا مانع دعوت مردم به اسلام شوند.

شأن نزولهای مختلفی بیان شده است؛ از جمله: 1- قریش به پیامبر(ص) گفتند: ما به تو اجازه نمى دهیم دست به حجر الاسود بگذارى تا با دیده احترام به خدایان ما بنگرى . پیامبر(ص) گفت مانعى ندارد نگاهى به سوى آنها بیفکنم تا بگذارند استلام حجر الاسود کنم. آیات فوق نازل شد و از این کار نهی کرد.2- قریش به پیامبر(ص) پیشنهاد کرد: دست از ناسزاگوئى به خدایان ما بردار و ... تا به سخنانت گوش فرا دهیم. پیامبر(ص) به امید این که آنها مسلمان شوند، در فکر بود که خواسته آنان را بپذیرد که این آیات او را برحذر داشت.

این آیات درباره اهل مکّه نازل شد که تصمیم گرفتند پیامبر(ص) را از مکّه بیرون کنند و بعداً این تصمیم، فسخ و مبدّل به تصمیم بر اعدام پیامبر(ص) گردید و به دنبال آن خانه پیامبر(ص) را محاصره کردند، اما پیامبر(ص) از این حلقه محاصره، به طرز اعجازآمیزى بیرون آمده به سوى مدینه هجرت کرد. نزول این آیات درباره یهود مدینه که به پیامبر(ص) پیشنهاد دادند به شام برود با مکی بودن این سوره سازگار نیست.

این آیات درباره گروهى از مشرکان مکّه نازل شد که به پیامبر(ص) گفتند: اگر مال و مقام می خواهی به تو می دهیم؟ پیامبر(ص) فرمود: خیر، بلکه خداوند مرا به سوى شما فرستاده و کتاب آسمانى بر من نازل کرده، اگر آن را بپذیرید به نفع شما در دنیا و آخرت خواهد بود. آنها گفتند: از پروردگارت بخواه این کوه ها را عقب بنشاند و نهرهاى آب جارى سازد، قطعات سنگ بر سر ما فرود آرد و... . پیامبر(ص) در حالى که قلبش را اندوه و غم به فرا گرفته بود از نزد آنها بازگشت... .