حدّ «مالکیّت شخصی» در مکتب اقتصادی اسلام؟

آیا در مکتب اقتصادی اسلام «مالکیّت شخصی» دارای حدّ و اندازه خاصی است؟

با توجه به اینکه مالكيّت فردى در اسلام شرایطی دارد، لذا در اسلام یک نوع کنترل خود به خود در نحوه مالکیّت و ابعاد آن وجود دارد. از این رو مالکیّت شخصی در اسلام با كار كردن روى منابع طبيعى خواه از طريق آباد كردن زمينِ باير و يا حيازتِ مباحات، طبيعى است و هر گاه فعّاليّتى صورت نگيرد، مالكيّتى به دست نخواهد آمد. همچنین اگر استفاده فردى از اين منابع موجب ضرر و زيان جامعه گردد، به حكم «قانون لاضرر» می توان مانع فرد شد، لذا بهره گيرى از منابع مباح طبيعى براى افراد محدود است و در اسلام هيچ فرد توليدكننده و تاجری نمى تواند آزادى نامحدودى داشته باشد.

مالکیت خداوند بر جهان و دعوت به «انفاق»

قرآن چه رابطه ای بین دعوت انسان ها به «انفاق» و مالکیت خداوند بر کل جهان هستی برقرار نموده است؟

خداوند در قرآن انسان ها را به «ایمان» و «انفاق» دعوت کرده و می فرماید: «به خدا و رسولش ايمان بياوريد و از آنچه شما را نماينده [خود] در آن قرار داده انفاق كنيد». اين دعوتى است به ايثار، فداكارى و گذشت از مواهبى كه انسان در اختيار دارد، منتهی اين دعوت را مقرون به اين نكته می كند كه فراموش نكنيد «در حقيقت مالك اصلى خداست» و اين اموال و سرمایه ها چند روزى به عنوان امانت نزد شما سپرده شده همان گونه كه قبلاً در اختيار ديگران بوده و در آينده نيز به دست گروهى ديگر خواهد افتاد.

«مالکیت» از منظر اسلام

دیدگاه اسلام درباره «مالکیت» چیست؟

عنوان «مالکیت» از مفاهیم اعتباری است که عقلای جهان به جهت یک رشته اغراض، آن را پدید آورده و اعتبار کرده اند، و حقیقت آن متوقف بر مالک و مملوک و رابطه انسان با ملک است که حاکی از یک نوع اختصاص می باشد، و غرض از اعتبارش آن است که مالک بتواند در آن تصرف کند. در نظام کمونیستی «مالکیت خصوصی» به کلی ملغی شده و «مالکیت اشتراکی» جایگزین آن شده است و در نظام «سرمایه داری»، اصل و اساس «مالکیت فردی» است؛ ولی اسلام به اصالت هر دو و یا به تعبیر صحیح تر به اصالت آمیخته از فرد و جامعه معتقد است.

پیامد های نظام اقتصادی «سوسیالیستی»

نظام اقتصادی «سوسیالیستی» چه پیامد های به دنبال دارد؟

نظام اقتصادی «سوسیالیستی»، دارای نقاط ضعف و کاستی است: 1- در این نظام، انگیزه های شخصی از بین رفته و طبعاً حکومت فشار یک اقلّیت بر اکثریت زمام کار را به دست گرفته و مانع شکوفایی اقتصاد می شود. 2- در این نظام فاصله طبقاتی افزایش می یابد. 3- محور «مالکیت» در این نظام، نوعی نبرد با خمیره انسانی است؛ زیرا انسان خود را نسبت به دست رنج خود سزاوارتر می داند، این نبرد سبب گسترش سستی و ناامیدی در مردم می شود. 4- تمرکز هر سه بعد قدرت اقتصادی، سیاسی و نظامی در سران «سوسیالیست»، سبب ظهور دیکتاتوری می شود.

محدودیت های اسلام در فعالیت های «اقتصادی» افراد

اسلام در فعالیت های «اقتصادی» افراد چه محدودیت هایی را قائل شده است؟

اسلام با طرح محدودیت های اخلاقی و اجتماعی در فعالیت های «اقتصادی»، از آزادی عمل انسان هنگام تعارض با سعادت فرد و اجتماع می کاهد. محدودیت هایی مانند: 1- در اسلام، ارزش اقتصادی هر انسان به دانش او بستگی دارد از این رو علاوه بر کمیت، کیفیت کار نیز ملاک ارزش گزاری است. 2- در اسلام تنها کار مفید سبب علقه «مالکیت» و تعلق حق می شود. 3- اسلام با توصیه به گردش صحیح پول، از احتکار و رباخواری نهی می کند. 4- اسلام با پی ریزی اصولی مانند انفاق، زکات و خمس، شمانع تمرکز ثروت در دست فرد یا گروه خاصی می شود.

فلسفه «خواستگاری» مرد از زن؟!

فلسفه «خواستگاری» مرد از زن چیست و آیا این امر توهین به شخصیت و هویّت زن تلقی می شود؟

برخی می گویند: ازدواج در اسلام به معنی زن گرفتن برای مرد، او را به عنوان مشتری، و زن را نوعی کالا وانمود کرده، که این تعبیرات بر روابط زن و مرد اثر گذاشته و به مرد ژست آقایی و مالکیت و به زن حالت مملوکی و بندگی می بخشد. در پاسخ می توان گفت: از قدیم مردان به عنوان خواستگار نزد زنان رفته و از آنان تقاضای همسری می کردند، و این از بزرگ ترین عوامل حفظ حیثیت و احترام زن است؛ زیرا خداوند، مرد را مظهر طلب و عشق آفریده و زن را مظهر مطلوب بودن و معشوق بودن.

اهمیت زکات در اسلام؟

زکات چه آثاری در جامه اسلامی دارد؟

اسلام، تمام احتياجات مادّى و معنوى، ازجمله حمايت از محرومان و مبارزه با فاصله طبقاتى را در بردارد. «زکات» در اسلام عبادتي مهم و يکي از منابع درآمد بيت المال است که نوعي ماليات بر درآمد، توليد و ثروت راکد می باشد. بر اساس روايات کسی که از زکات سر باز زند، مرتد محسوب شده و حتي توسّل به نيروى نظامى، در مقابلش جايز است. اداى زکات باعث حفظ اصل مالکیت، و تحکیم پایه هاى آن است، به طورى که با فراموشی این اصل مهم، شکاف و فاصله میان گروه ها آن چنان مى شود که، اموال اغنیاء نیز به خطر خواهد افتاد.

«ارتداد» از منظر قرآن

قرآن «ارتداد» را چگونه بیان می کند؟

قرآن کریم در آیات فراوانی به مسأله «ارتداد» اشاره کرده و به مرتدّ وعده عذاب دردناک و خواری در دنیا و آخرت را داده است. همانند این آیات که می فرماید: «ولی کسی که از آیینش برگردد، و در حال کفر بمیرد، تمام اعمال نیک[گذشته] او در دنیا و آخرت، بر باد می رود، و آنان اهل دوزخند و همیشه در آن خواهند بود». همچنین می فرماید: «و کسی که انکار کند آنچه را که باید به آن ایمان بیاورد، اعمال او تباه می گردد، و در سرای دیگر، از زیانکاران خواهد بود». و ... .

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمام عليٌّ(عليه السلام)

مِن شِيَمِ الأبرارِ حَمْلُ النُّفوسِ على الإيثارِ

واداشتن جانها به ايثار، از خوى نيکوکاران است

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 22