پاسخ اجمالی:
خداوند در قرآن انسان ها را به «ایمان» و «انفاق» دعوت کرده و می فرماید: «به خدا و رسولش ايمان بياوريد و از آنچه شما را نماينده [خود] در آن قرار داده انفاق كنيد». اين دعوتى است به ايثار، فداكارى و گذشت از مواهبى كه انسان در اختيار دارد، منتهی اين دعوت را مقرون به اين نكته می كند كه فراموش نكنيد «در حقيقت مالك اصلى خداست» و اين اموال و سرمایه ها چند روزى به عنوان امانت نزد شما سپرده شده همان گونه كه قبلاً در اختيار ديگران بوده و در آينده نيز به دست گروهى ديگر خواهد افتاد.
پاسخ تفصیلی:
خداوند در دعوت انسان ها به انفاق و تبیین پاداش عظیم آن می فرماید: «ءَامِنُواْ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ أَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُم مُّسْتَخْلَفِينَ فِيهِ فَالَّذِينَ ءَامَنُواْ مِنكُمْ وَ أَنْفَقُواْ لَهُمْ أَجْرٌ كَبِيرٌ»(1)؛ (به خدا و پیامبرش ایمان بیاورید و از آنچه شما را جانشین و نماینده [خود] در آن قرارداده انفاق کنید؛ [زیرا] کسانى که از شما ایمان بیاورند و انفاق کنند، اجر بزرگى دارند). در توضیح این آیه می توان گفت ايمان و انفاق دو سرمايه بسیار عظیمی است که خداوند در اختیار انسان قرار داده است
خداوند در آيه بالا همگان را به «ايمان» و «انفاق» دعوت کرده و نخست مى فرمايد: (به خداوند و رسولش ايمان بياوريد)؛ «ءَامِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ». اين دعوت، يك دعوت عام است كه شامل همه انسان ها مى شود؛ مؤمنان را به ايمانى كامل تر و راسخ تر و غير مؤمنان را به اصل ايمان دعوت مى كند، دعوتى كه توأم با دليل است و دلائلش در آيات توحيدى پيش از آن آمده است.
سپس به يكى از آثار مهمّ ايمان كه «انفاق فى سبيل اللَّه» است دعوت كرده مىگويد: (و از آنچه شما را جانشین و نماینده [خود] در آن قرارداده انفاق کنید)؛ «وَ أَنفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُم مُّسْتَخْلِفِينَ فِيهِ». اين دعوتى است به ايثار، فداكارى و گذشت از مواهبى كه انسان در اختيار دارد، منتهی اين دعوت را مقرون به اين نكته مى كند كه فراموش نكنيد «در حقيقت مالك اصلى خداست» و اين اموال و سرمايه ها چند روزى به عنوان امانت نزد شما سپرده شده همان گونه كه قبلاً در اختيار ديگران بوده است و در آينده نيز به دست گروهى ديگر خواهد افتاد.
به راستى چنين است؛ زيرا در آيات ديگر قرآن خوانده ايم كه مالك حقيقىِ كلّ جهان، خدا است. ايمان به اين واقعيت بيانگر همين است كه ما «امانتدار» او هستيم، چگونه ممكن است امانتدار فرمان صاحب امانت را ناديده بگيرد!؟ توجّه به اين نكته به انسان روح سخاوت و ايثار مى بخشد و دست و دل او را در انفاق باز مى كند. تعبير به «مُسْتَخْلِفِينَ»؛ (جانشينان) ممكن است اشاره به نمايندگى انسان از سوى خداوند در زمين و مواهب آن باشد و يا جانشينى از اقوام پيشين و يا هر دو. و تعبير به «مِمّا»؛ (از چيزهايى كه ...) تعبير عامى است كه نه تنها اموال بلكه تمام سرمايه ها و مواهب الهى را شامل مى شود و انفاق، مفهوم وسيعى دارد كه منحصر به مال نيست؛ بلكه علم و هدايت و آبروى اجتماعى و سرمايه هاى معنوى و مادّى ديگر را نيز شامل مى شود.
سپس براى تشويق بيشتر مى افزايد: (کسانى که از شما ایمان بیاورند و انفاق کنند، اجر بزرگى دارند)؛ «فَالَّذِينَ ءَامَنُواْ مِنْكُمْ وَ أَنْفَقُواْ لَهُمْ أَجْرٌ كَبِيرٌ». توصيف اجر به بزرگى، اشاره اى به عظمت الطاف و مواهب الهى و ابديّت و خلوص و دوام آن است، نه تنها در آخرت كه در دنيا نيز قسمتى از اين اجر كبير عايد آنها مى شود. سپس به استدلالى براى مسأله انفاق پرداخته و مى فرمايد: (چرا در راه خدا انفاق نمى کنید در حالى که میراث آسمانها و زمین همه از آنِ خداست [و کسى چیزى را با خود نمى برد]؟!)؛ «وَ مَا لَكمُْ أَلَّاتُنفِقُواْ فىِ سَبِيلِ اللَّهِ وَ لِلَّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ».(2) يعنى سرانجام همه شما چشم از جهان و مواهبش فرو مى بنديد و همه را مى گذاريد و مى رويد، پس اكنون كه در اختيار شما است چرا بهره خود را نمى گيريد!
«ميراث» در اصل چنانكه «راغب» در «مفردات» مى گويد به معنى مالى است كه بدون قرارداد به انسان منتقل مى شود و آنچه از ميّت به بازماندگان منتقل مى شود يكى از مصداق هاى آن است كه بر اثر كثرت استعمال هنگام ذكر اين كلمه همين معنى تداعى مى شود. تعبير «لِلَّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ» از اين نظر است كه نه تنها اموال و ثروت هاى روى زمين؛ بلكه آنچه در تمام آسمان و زمين وجود دارد به ذات پاك او بر مى گردد؛ همه خلايق مى ميرند و خداوند وارث همه آنهاست.(3)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.