ايمان، اعتقاد و هدف، به هر صورت كه باشد اثر آرام بخش خود را دارد، به انسان وزن مى دهد و زيان ها و از دست دادن سرمايه ها را توجيه مى كند و فقدان آنها يك نوع حالت بى وزنى روانى محسوب مي شود، در چنين حالتى انسان به خوبى احساس مى كند كه هيچ نوع تكيه گاهى ندارد و همچون كسى است كه در چاه عميق و بى انتهایی سقوط مى كند. حتی كمونيستها كه سر سخت ترين مخالفان ايمان مذهبى و عقيده به جهان ماوراى طبيعى هستند، نتوانسته اند اثر آرام بخشى ايمان به خدا را انكار كنند.

آموزه ها واعتقادات دینی قابل تحمیل نیستند، زیرا دین سلسله ای از باورهای قلبى است كه اجبار در آن راه ندارد. برای اعتقاد به دین، چاره ای جز استدلال و تعقل نیست؛ لذا در جامعه اسلامی راه «حقیقت جویی» برای همه باز است. ضمن اینکه برای درک حقیقت می توان تحقیق کرد بدون اینکه تغییر دین داد. بازگشت از اسلام هم مادامی که از سوی شخص بیان نشده، حکم «ارتداد» را در پی ندارد. اما اگر این چنین شخصی عقاید جدید خود را علنی کند، جامعه اسلامی تعامل دیگری با او خواهد داشت. چرا كه اين عمل نوعی «اخلال و تضعیف» جامعه اسلامى است.

جمعی از علما، فقهاء و محدثین عربستان سعودی که از وهّابیّان معتدل بودند، در جلسه ای که در طائف از تاریخ 2/4/1419 ه. ق تشکیل شد، حوادثى که در کشورهاى اسلامى و غیر آن، از تکفیر و قتل و انفجار و... اتفاق افتاده بود را مورد بررسى قرار داده و بیانیه ای در محکومیت آن صادر کردند و ضمن آن اعلام کردند: که اسلام از این گونه عقیده هاى باطل بیزار است و آنچه در بعضى از کشورها از ریختن خون بى گناهان و مانند آن صورت مى گیرد را عملى جنایت کارانه مى دانند.

گروهی به نام«مجسمه» قائل به دیده شدن خداوند با چشم هستند. علی(ع) در ردّ این عقیده می فرماید: «حمد و سپاس خدایى را سزاست که ... دیده ها او را نبیند». «...مردمک چشمها را از مشاهده ذات پاکش و رسیدن به او باز داشته است...». جمعى هم بر خلاف گروه اول، راه تعطیل را پیموده اند و معتقدند اصلا شناخت خدا غیر ممکن است. امام(ع) در پاسخ این گروه می فرماید: «...عقول و خردها را بر کنه صفاتش آگاه نساخت و با این حال آنها را از مقدار لازم معرفت و شناخت خود باز نداشته است...».

قرآن در محیطی با افکار جاهلی و عقاید خرافی نازل شد که هیچ کس توانایی نکوهش این عقیده را نداشت. همانند بت های گوناگون و باور جاهلی، که فرشتگان را دختران خدا می دانست. در چنین شرایطی قرآن با قاطعیتی کم نظیر به کوبیدن این افکار و عقاید پرداخت. نزول قرآن در این شرایط، و بیان معارف ناب توحیدی، تنها معجزه ای از سوی خداوند می باشد.

غالب فلاسفه، ادراكات عقلى را به عنوان منبع معرفت به رسمیت شناخته اند. امّا فلاسفه حسّى ادراكات عقلى را به كلّى از درجه اعتبار ساقط دانسته اند؛ آنها به امکان اشتباه در ادراکات عقلی استدلال کرده اند. در جواب باید گفت: اولا: باید ادراكات بديهى را از نظرى جدا كرد؛ خطاها مربوط به قسمت بديهى نيست. ثانیا: در امور استدلالى نيز اگر ميزان دقيقى به كار رود خطا رخ نمى دهد. ثالثاً: وقتى سخن از خطا مى گوييم، یعنی واقعيّت هايى را پذيرفته ايم كه با توجّه به آنها مى توان پى برد كه فلان عقيده خطا است.

تقیه انواعى دارد؛ «تقیه خوفى»، طبق آیه 39 سوره احزاب، در مورد دعوت انبیاء و ابلاغ رسالت، منتفى است. ولى«تقیه تحبیبى» یعنی کتمان عقیده براى جلب محبت دیگران و«تقیه پوششى» یعنی کتمان نقشه ها و مقدمات براى رسیدن به هدف، در زندگى انبیاء، مخصوصاً پیامبر اسلام(ص) وجود داشته است؛ مثلا حضرت ابراهیم(ع) مقصودش را از ماندن در شهر، مکتوم داشت تا در یک فرصت مناسب بتها را نابود کند. و یا«مؤمن آل فرعون»، که براى حفظ حضرت موسى(ع) ایمان خود را مکتوم مى داشت.

اختلاف مکاتب در قیامت معنی ندارد، چون حقایق آن چنان آفتابى مى گردد که اختلاف مکتب و عقیده، به کلى برچیده مى شود و آنچه در حال حاضر به آن دچاریم به سبب وجود حجاب های عالم ماده است.

منظوراز صدیقین: پیامبران بزرگ و کسى که صدق و راستى سراسر وجودش را احاطه کرده و صداقت در فکر، گفتار و کردار و تمام زندگى او منعکس است می باشد. منظور از شهدا: شهیدان راه خدا یا کسانى که عقیده حق دارند و در مسیر حق گام بر مى دارند و در همین راه از دنیا مى روند است. 

بعضى از ناآگاهان از پیامبر اسلام(ص) مى خواستند او نیز همچون حکّام جبار با زور و فشار اقدام به تغییر عقیده مردم(هر چند در ظاهر) کند، آیه«لا اِکْراهَ فِى الدِّیْن» صریحاً به آنها پاسخ داد که دین و آئین چیزى نیست که با اکراه و اجبار تبلیغ گردد. به خصوص این که در پرتو دلائل روشن و معجزات آشکار، راه حق از باطل آشکار شده و نیازى به این امور نیست. این آیه، پاسخ دندان شکنى است به آنها که تصور مى کنند، اسلام در بعضى از موارد جنبه تحمیلى و اجبارى داشته و با زور شمشیر و قدرت نظامى پیش رفته است.