امام علی(ع) در توصیف قرآن می فرماید: «قرآن سخنگويى است كه زبانش از حق گويى خسته نمى شود، و خانه اى است كه پايه هايش فرو نمى ريزد». اما در عبارتی دیگر می فرماید: «قرآن هرگز سخن نمى گويد اما من شما را آگاه مى سازم». در واقع می توان گفت: قرآن در برابر افراد سطحى نگر خاموش است و براى اهل تدبر آشکارا سخن مى گويد. از سویی حضرت، قرآن را خانه ای مستحكم دانسته که با ستون هاى استوار اهل خود را حفظ مى كند. هم چنین حضرت، قرآن را شکست ناپذیر می داند؛ زیرا قدرتش از قدرت الهی سرچشمه گرفته و خدا شكست ناپذير است.

نقل شده: «ابوجهل»، «ابوسفیان» و «اخنس بن شریق» که از سران سرسخت مشرکان بودند، سه شب متوالی هر کدام به طور مخفیانه که هیچ کس متوجه نشود، و حتى این سه نفر از حال یکدیگر هم با خبر نبودند، براى شنیدن سخنان پیامبر(ص) در گوشه اى خزیده، تا صبح تلاوت آیات قرآن حضرت را مى شنیدند.

قرآن از يك سو بر وحدت عمومى جهان بشريت به عنوان اعضاى يك خانواده تأكيد مى كند و از سوى ديگر مؤمنان را عضو يك پيكر بر مى شمرد و به اين نيز قناعت نمى كند و به پيوندهاى خويشاوندی نيز توصيه مى كند و شكستن اين پيمان را گناهى بزرگ می داند. اهميت اين پيوندها در اسلام تا جايى است كه هر چيزى كه كمك به تحكيم این پيوندها كند، مطلوب شمرده شده، حتى دروغی كه بدترين گناه است را براى اصلاح ذات البين مجاز مى داند. و به عكس، هر چيزى كه مايه از هم گسستگى پيوندها گردد تحت هر عنوانی منفور شمرده است.

وجود انسان تركيبى است از جسم و روح، و زندگى او نيز از دو بخش مادى و معنوى، تشكيل شده. ولى در دنياى مادى، تمام قوانين ناظر به ابعاد مادى است و هر چیزی كه به جنبه های مادى جامعه لطمه اى نزند، از نظر آنها مجاز است. ولى قرآن از آنجايى كه هماهنگ با خلقت و فطرت انسان است، هم ارزش هاى مادى، و هم ارزش هاى معنوى را در تمامی احکام و قوانین خود در نظر مى گيرد.

ابوسفيان و ابوجهل و اخنس بن شريق، شبى از شب ها براى شنيدن قرآن مخفيانه نزد خانه پيامبر(ص) آمدند، هر كدام در گوشه اى پنهان شدند، بى آنكه ديگرى با خبر شود و تا صبح گوش به تلاوت قرآن سپردند و هنگام طلوع فجر متفرق شدند. در جاده، يكديگر را ديدند، هر كدام ديگرى را سرزنش كردند و گفتند: «ديگر اين كار را تكرار نكنيد كه اگر بعضى از سفيهان شما اين منظره را ببينند؛ افكارى براى آنها پيدا مى شود»! شب ديگر همين كار را تكرار كردند و سرزنش ها و قرارداد را مطرح كردند، و... . شب سوم نيز همين مسأله دقيقاً تكرار شد.

قرآن در محیطی با افکار جاهلی و عقاید خرافی نازل شد که هیچ کس توانایی نکوهش این عقیده را نداشت. همانند بت های گوناگون و باور جاهلی، که فرشتگان را دختران خدا می دانست. در چنین شرایطی قرآن با قاطعیتی کم نظیر به کوبیدن این افکار و عقاید پرداخت. نزول قرآن در این شرایط، و بیان معارف ناب توحیدی، تنها معجزه ای از سوی خداوند می باشد.

قرآن درباره عدالت اجتماعى مى فرمايد: «ما پيامبران خود را با دلايل روشن فرستاديم، و با آنها كتاب آسمانى و ميزان نازل كرديم تا مردم قيام به عدالت كنند». و  به همه افراد با ايمان مى فرمايد: «همواره و هميشه قيام به عدالت كنيد». در زمينه روابط اجتماعى، قراردادها و عهد و پيمانها حتى با غير مسلمين مى فرمايد: «و به عهد وفا كنيد، كه از عهد سؤال مى شود». در زمينه دفع و جبران هر گونه خسارت ناشى از تجاوز ديگران، مى فرمايد: «هركس به شما حمله كرد، همانند حمله وى بر او حمله كنيد و از خدا بپرهيزيد ».