امام علی(ع) در حکمت 169 نهج البلاغه به كسانى كه حق را با تمام ظهور و بروز آن درک نمی کنند،  هشدار داده و می فرماید: «صبح براى آنها كه دو چشم بينا دارند روشن است»، در واقع كسانى كه چشم بصيرت دارند حق را به خوبى درك مى كنند، اما مفهوم حق ممکن است اشاره به ذات پاك پروردگار باشد يا منظور آيين اسلام و آورنده آن باشد و يا مراد رسول گرامى اسلام(ص) باشد يا مقصود خود حضرت(ص) و امامان اهل بيت(ع) باشند يا اين كه منظور تمام حقايق عالم هستى باشد.

نماز شب داراي حكمت هايي است كه بعضي از آنها در روايات آمده است. يكي از آنها اين است كه نماز شب، گره‏ هاي روز را باز مي كند. پيامبر(ص) فرمودند: «اي مردم! هيچ بنده ‏اي نيست جز آنكه ريسماني چند بر [اعضاي] او گره خورده، پس چون ثُلثي از شب گذشت فرشته‏ اي نزد وي مي ‏آيد و مي گويد: برخيز خدا را ياد كن كه صبح نزديك شده، اگر حركت كرده برخيزد و خدا را ياد كند يك گره از گره‏ هايش باز مي شود و اگر به پا خيزد و وضو بگيرد و به نماز بايستد همه گره‏ ها گشوده مي شود تا اينكه با چشمي شاد و روشن وارد صبح شود».

عمرسعد ملعون براى گرفتن بیعت اجبارى و یا کشتن امام و یارانش در عصر تاسوعا فرمان حمله را صادر کرد. امّا امام حسین(ع) به برادرش عباس خطاب کرد و فرمود: «نزد آنان برگرد، چنانچه توانستى از آنان بخواه که جنگ را تا سپیده دم فردا به تأخیر بیاندازند و یک امشب را مهلت بگیر تا در این شب به درگاه خداوند نماز بگذاریم و به راز و نیاز و استغفار بپردازیم. خدا مى داند که من نمازِ براى او و تلاوت کتابش (قرآن) و راز و نیازِ فراوان و استغفار را دوست دارم».

تثویب (از ریشه ثاب یثوب) به معناى رجوع به امر براى شتاب به نماز است. مؤذن وقتى مى گوید: «الصّلاة خیرٌ من النوم»؛ دوباره سخنى گفته که معنایش شتاب به سوى نماز است. سندى در حاشیه بر سنن نسائى گفته: تثویب یعنى اعلام پس از اعلام. امام گفتن «الصلاه خیر من النوم» در اثناى اذانصبح، مشروع است و یا بدعتى است که پس از پیامبر(ص) به وجود آمده است. آنچه دلالت مى کند بلال آن را افزوده و پیامبر(ص) هم آن را  پذیرفته است. هم چنین گفته می شودعمر بن خطاب به موذن دستور داد آن را در نداى صبح قرار دهد.

مردى از امام علی(ع) پرسيد، اى اميرمؤمنان! انسان چگونه نفس خويش را محاسبه كند؟ امام فرمود: هنگامى كه صبح را به شام مى رساند، نفس خويش را مخاطب ساخته چنين گويد: اى نفس! امروز بر تو گذشت و تا ابد باز نمى گردد، و خداوند از تو درباره آن سؤال مى كند كه در چه راه آن را سپرى كردى؟ چه عملى در آن انجام دادى؟ آيا به ياد خدا بودى، و حمد او را به جا آوردى؟ و... .

مداومت در عمل، سخت تر از انجام خود عمل است. به فرموده امام على(ع): «با فضيلت ترين عمل، عملى است كه مداوم باشد گرچه كم باشد». مداومت بر عمل در ابتدا سخت است؛ ولی موجب ریاضت نفس می شود. در روایتی آمده است که می فرماید: «عمل كم مداوم، بهتر از عمل زيادى است كه موجب خستگى و افسردگى شود». در روايت دیگر آمده كه يك سال بر عمل مداومت كنيد، زيرا در هر سال يك شب قدر است مداومت كنيد تا آن شب را درك كنيد. در شرح حال علمایی مثل مرحوم کلباسی، شیخ انصاری و ... آمده که بر اعمال عبادی خود مداومت شدید داشته اند.

«فَجْر»، به معنى شکافتن وسیع است و از آنجا که نور صبح تاریکى شب را مى شکافد، از آن تعبیر به «فجر» شده است. بعضى «فجر» را در این آیه، به معنى مطلق آن یعنى «سپیده صبح» گرفته و بعضى آن را به معنى «فجر آغاز محرّم» که آغاز سال جدید است و بعضى به «فجر روز عید قربان»، و بالاخره، بعضى به صبحگاهان ماه مبارک رمضان و یا «فجر صبح جمعه» تفسیر کرده اند. ولى، آیه مفهوم وسیعى دارد که همه اینها را شامل مى شود، هر چند بعضى از مصداق هاى آن از بعضى دیگر روشن تر و پراهمیت تر است.

ابوسفيان و ابوجهل و اخنس بن شريق، شبى از شب ها براى شنيدن قرآن مخفيانه نزد خانه پيامبر(ص) آمدند، هر كدام در گوشه اى پنهان شدند، بى آنكه ديگرى با خبر شود و تا صبح گوش به تلاوت قرآن سپردند و هنگام طلوع فجر متفرق شدند. در جاده، يكديگر را ديدند، هر كدام ديگرى را سرزنش كردند و گفتند: «ديگر اين كار را تكرار نكنيد كه اگر بعضى از سفيهان شما اين منظره را ببينند؛ افكارى براى آنها پيدا مى شود»! شب ديگر همين كار را تكرار كردند و سرزنش ها و قرارداد را مطرح كردند، و... . شب سوم نيز همين مسأله دقيقاً تكرار شد.

تعریف ناقص از خداوند یکی از عوامل دور شدن انسان ها از توحید می باشد. در کتاب تورات، خدا همانند انسان، موجودی ضعیف معرفی شده که صبحگاهان در باغ مى خرامد، و از سر شب تا به صبح با یعقوب پیامبر کشتی می گیرد، و یا بنی اسرائیل، خداوند را در بالاى کوه در حال خوردن و آشامیدن مى بینند و ... . این کلمات که ناشی از افکار خرافى است، نادانى، ناتوانى و انواع صفات بشرى را به ذات خداوند نسبت می  دهند. بنابراین جاى تعجّب نیست که برخى ایمان به چنین خدایى را طرد کنند.

ترتیب و خصوصیات نماز در این مسلک معین نشده .«سیّد باب» می گوید: « من در کتب و صحائف، دستوری از برای این نماز مخصوص ندیدم، ولی در آثار دیده شده است که خواندن در روز نوزده مرتبه با وضو رو به قبله این آیه را، کفایت از نماز می نماید...». میرزابهاء نماز دیگری در «اقدس» آورده و می گوید: «نوشته شده برای شما نه رکعت نماز در هنگام زوال و صبح و شام و بخشیدم رکعتهای دیگر را». ولی روش این نماز تا امروز مشخص نشده و به مرحله عمل در نیامده و پسرش «عباس افندی» هم خصوصیات آن را نفهمیده بوده.