هدف خداوند از خلقت انسان، رساندن او به رشد و کمال حقیقی است. رسولان الهی مامورند تا انسان را به سوی این مسیر، هدایت کنند. ایشان در مسیر هدایتگری خویش، مامور به تلاش و برپایی حکومت الهی می باشند؛ چرا که حکومت، ابزار نیرومندی برای هدایتگری است. امام حسين‏(ع) در شرایطی دست به قیام و روشنگری زد که حکومت به ابزاری برای فساد مبدّل شده بود. ایشان در جهت رهایی مردم از فساد اموی و هدایت مردم به سوی دین راستین، از بذل جان نیز فروگذار نکرد؛ و به همین دلیل ملقّب به «مصباح الهدی» گردیده است. حضرت مهدی(عج) نیز در شرایطی شبیه به شرایط امام حسین(ع) قیام می کند. وضعیت جامعه در آن روزگار، بصورتی وخیم و ناگوار در خواهد آمد که افراد فاسد با قرائت های خود خوانده و خود خواهانه به تحریف دین خواهند پرداخت. گروهی از آنان به نام دین و گروهی دیگر به وسیله مخالفت با دین، مردم را در باتلاق های جهل و نادانی فرو خواهند برد و آنها را سرگرم مسائلی کم ارزش و حتی بی ارزش خواهند نمود؛ و این همه، در راستای تأمین منافع خودشان می باشد. در آن روزگار «دین حقیقی» به فراموشی سپرده می شود؛ بطوری که در روایات آمده: «امام زمان(عج) به هنگام ظهور به بنای دوباره اسلام می پردازد و آیینی را بنا می نهد که برای همگان تازگی دارد»؛ در حالیکه او فقط دین حقیقی اسلام را ارائه می کند.

انقلاب حضرت مهدی(عج) ادامه قيام امام حسين(ع) است و فرهنگ انتظار برای ظهور مهدی(عج)، برآمده از فرهنگ عاشوراست. این دو قیام، در تحول و حیات مکتب شیعه، دو نقطه عطف، محسوب می‌شوند؛ و از آنها با عنوان «نگاه سرخ» و «نگاه سبز» تشیع که موجب استمرار و پویایی این مکتب شده است تعبیر می شود. به این معنی که شیعیان با الگو گرفتن از قیام امام حسین(ع) در جهت برپایی نیکی ها و مبارزه با بدی ها بپا می خیزند و با اعتقاد به قیام منجی موعود، نسبت به آینده امیدوار می مانند و نهضت خود را استمرار می بخشند.

در زيارت نامه ها و رواياتى كه درباره حضرت مهدى(عج) و عصر ظهور رسيده به زندگى اصيل و درست انسان در پرتو فروغ جاودانه تعاليم امام مهدى(عج) اشاره شده است. در زيارتى درباره ایشان مى خوانيم: «سلام بر بهار زندگى مردمان و طراوت روزگاران».

تکامل تربيت و بلوغ روحى انسان از جمله برنامه هاى مهم قيام امام مهدى(عج) است تا بدين وسيله برنامه هاى ديگر او به شايستگى به انجام رسد و زمينه ها و شرايط و عوامل اصلى رفاه، عدالت، قانون شناسى، تعهدپذيرى و ... در سطح جامعه ها پديدار گردد.

درباره قيام امام زمان(عج) به «امر جديد» چند احتمال وجود دارد: 1. مقصود از «امر جديد»، طلب جديد است كه شامل طلب انجام و طلب ترك بعضی کارها مى شود، يعنى مجموعه اى از احكام جديد. 2. مقصود از «امر جديد»، روش و برنامه فكرى و عقيدتى جديد یا روش هاى نوين است كه در برخى از روايات به آن اشاره شده است. 3. مقصود از «امر جديد»، خلافت و امامت باشد همان گونه كه در قرآن تعبیر به «اولى الامر» شده است و از آنجا كه امارت و خلافت حضرت مهدي(عج) با ساير خلافت ها متفاوت است لذا نسبت به آنها جديد به حساب مى آيد.

«قَيُّوم» صيغه مبالغه از ماده «قيام» است و قيام به معنى ايستادن، يا تصميم‌ گيرى است. كاربرد اين واژه در مورد خداوند به معنى این است كه اهتمام زیادی به امور مربوط به مخلوقات و ارزاق و عمر و حيات و مرگ آنها دارد و آنچه مورد نياز آنها است در اختيارشان قرار مى دهد. بعضى نيز آن را به معنى قائم بالذات و مقوّم موجودات ديگر تفسير كرده اند كه با معنى قبل تفاوتى ندارد.

علائم نشان دهنده نزدیکی ظهور حضرت مهدى(عج)، همانند نداى آسمانى و ... براى آگاهى مخلصين و مؤمنان است تا از نزدیک بودن ظهور آگاهى داشته باشند، لذا ظهور براى آنها ناگهانى نخواهد بود؛ اما عنصر غافلگیری و ظهور ناگهانى براى دشمنان حضرت مهدى(عج) است تا حضرت با استفاده از اين غفلتى كه خداوند در این افراد قرار مى دهد، به مقاصد عالى خود كه همان سلطه بر ظالمان و گسترش عدل و داد است برسد.

مطابق روايات، اول كسى كه با حضرت مهدى(عج) بيعت مى كند «جبرئيل» است. بيعت «جبرئيل» يا به معناى نمادین است و مقصود از آن تأييد الهى براى حضرت است، يا به معناى رايج آن است و مقصود از این بيعت، همان است كه مردم با خليفه و ديگران انجام مى دهند و اين كار باعث توجه مردم به لزوم بيعت با حضرت و تأييد حركت و قيام امام زمان(عج) مي شود.

درباره اینکه مقصود از قیام با «شمشير» چیست؟ پاسخ هایی داده شده، از جمله: 1- منظور، استفاده از قدرت و سلاح های مرسوم روزگار ظهور است. 2- مطابق روایات، اصحاب حضرت شمشيرهاى خاصی دارند که اگر بر كوه زنند آن را دو نيم مى كند. 3- پيروزى عمده امام زمان(عج) از راه اقبال مردمى به سوى ايشان است و دشمنان به خاطر ترس، با رها كردن تمام تسليحات خود يا فرار مي كنند يا تسليم مى شوند. 4- شاید به خاطر اتفاقات پیش از ظهور، این تسلیحاتِ خطرناك از بین برود و ... .

مطابق روایات، جهان اندكى قبل از ظهور شاهد جنگ هاى خونين خواهد بود که منجر به از بین رفتن گروه زیادی از انسانها می شود. بر این اساس یکی از دلایل روی آوردن مردم به منجی موعود، مواجهه و مشاهده همين جنگ هاست و حضرت(عج) نيز از اين موقعيت استفاده كرده و با كمترين استقامتى از طرف مخالفين و ظالمين، عالم را فتح كرده و حکومت عدل توحیدی را برپا می کند.