آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در حکمت 169 نهج البلاغه به كسانى كه حق را با تمام ظهور و بروز آن درک نمی کنند،  هشدار داده و می فرماید: «صبح براى آنها كه دو چشم بينا دارند روشن است»، در واقع كسانى كه چشم بصيرت دارند حق را به خوبى درك مى كنند، اما مفهوم حق ممکن است اشاره به ذات پاك پروردگار باشد يا منظور آيين اسلام و آورنده آن باشد و يا مراد رسول گرامى اسلام(ص) باشد يا مقصود خود حضرت(ص) و امامان اهل بيت(ع) باشند يا اين كه منظور تمام حقايق عالم هستى باشد.

امام علي(عليه السلام) در حکمت 169 «نهج البلاغه» به كسانى كه حق را با تمام ظهور و بروز آن نمي فهمند هشدار مى دهد و مى فرمايد: (صبح براى آنها كه دو چشم بينا دارند روشن است)؛ «قَدْ أَضَاءَ الصُّبْحُ لِذِي عَيْنَيْنِ».
اشاره به اين كه كسانى كه چشم بصيرت دارند حق را به خوبى درك مى كنند؛ زيرا نشانه هاى آن كاملاً آشكار است، خواه اين حق به معناى ذات پاك پروردگار باشد آن گونه كه قرآن مجيد مى فرمايد: «سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِى الآفَاقِ وَ فِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَ لَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَىْءٍ شَهِيدٌ»(1)؛ (به زودى نشانه هاى خود را در اطراف عالَم و در درون جانشان به آنها نشان مى دهيم تا براى آنان آشكار گردد كه او حق است، آيا كافى نيست كه پروردگارت بر همه چيز شاهد و گواه است؟)، و يا اين كه مراد از صبح، قرآن مجيد است، همان گونه كه مى فرمايد: «قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللهِ نُورٌ وَ كِتَابٌ مُبِينٌ»(2)؛ ([آرى] از طرف خدا نور و كتاب روشنگرى به سوى شما آمد) يا اين كه منظور آيين اسلام و آورنده آن باشد آن گونه كه قرآن مى فرمايد: «لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الغَىِّ»(3)؛ (اكراهى در قبول دين نيست [؛ زيرا] راه راست از راه انحرافى روشن شده است) و يا اين كه مراد رسول گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله) باشد همان گونه كه مى خوانيم: «يَا أَيُّهَا النَّبِىُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذِيراً * وَ دَاعِياً إِلَى اللهِ بِإِذْنِهِ وَ سِرَاجاً مُّنِيراً»(4)؛ (اى پيامبر! ما تو را گواه فرستاديم و بشارت دهنده و بيم دهنده و تو را دعوت كننده به سوى خدا به فرمان او قرار داديم و چراغى روشنى بخش).
از سویی ممکن است مقصود خود حضرت(صلى الله عليه وآله) و امامان اهل بيت(عليهم السلام) باشد، چنان كه در زيارت «جامعه كبيره» آمده است: «خَلَقَكُمُ اللهُ أَنوَاراً فَجَعَلَكُمْ بِعَرْشِهِ مُحْدِقِينَ حَتّى مَنَّ عَلَيْنَا بِكُمْ»، و در خطبه 87 نهج البلاغه نيز به اين معنا اشاره شده است، يا اين كه منظور تمام آنچه گذشت و تمام حقايق عالم هستى است. همچنین قرآن مجيد در سوره «اسراء»، آيه 72 نيز مى فرمايد: «وَ مَنْ كَانَ فِي هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِى الآخِرَةِ أَعْمَى وَ أَضَلُّ سَبِيلاً»؛ (اما كسى كه در اين جهان [از ديدن چهره حق] نابينا بوده است در آخرت نيز نابينا و گمراه تر است).
به هر حال اين جمله به صورت ضرب المثلى در آمده و واژه «صبح» كنايه از حق و «ذى عَيْنَيْن» كنايه از صاحبان بصيرت و آگاه و واژه «أضاء» اشاره به ظاهر بودن حق است. حال اگر كسانى گمراه شوند به علّت نابينايى آنهاست، يا اين كه چشم دارند و بر هم مى گذارند يا خفاش صفت از ديدن آفتاب حق به شب هاى تاريك و ظلمانى پناه مى برند. آنها سزاوار هرگونه سرزنش و مجازاتند آن گونه كه شاعر پارسى زبان مى گويد:
راه است و چاه و ديده بينا و آفتاب *** تا آدمى نگاه كند پيش پاى خويش
چندين چراغ دارد و بيراهه مى رود *** بگذار تا بيفتد و بيند سزاى خويش!(5)