کتاب «تاریخ مدینه دمشق» توسط ابو القاسم على بن حسن بن هبه الله ابن عساکر شافعى دمشقى (499ـ571ق) نوشته شده است که کتابى تاریخى، رجالى، و حدیثى و از مهم ترین و پر اهمیت ترین کتاب هاى مورد توجه اهل سنت و علماى شیعه مى باشد. این کتاب با نام «التاریخ الکبیر» و تاریخ ابن عساکر نیز شناخته شده است و على رغم نام آن، تاریخى عام بوده و همه مناطق و اشخاص مهم تاریخ اسلام را به طور کاملا مفصل و البته مستند گزارش کرده است. حجم بالاى کتاب به این دلیل است که سندهاى فراوان براى مطالب ذکر شده است و هزاران حدیث نبوى و بیش از دو هزار حدیث از امیر المومنین على(ع) را به طور مستند و کامل در بر گرفته است. از این رو علاوه بر تاریخى بودن آن، به عنوان کتاب جامع و معتبر حدیثى نیز تلقى شده و از مهم ترین منابع علماى رجال و حدیث اهل سنت مثل سیوطى، ذهبى، ابن حجر و دیگران بوده است. کتاب تاریخ دمشق مطالب فراوانى از منابع پیشینیان ذکر کرده است که امروزه در دست نیست. ابن عساکر بسیارى از وقایع و حقایق مربوط به شیعه و عقاید آن را در کتابش نقل کرده و کتاب او از مهم ترین مراجع و منابع احتجاج علماى شیعه براى اثبات حقانیت عقاید خود در برابر اهل سنت به شمار می ورد.

این کتاب که نام اصلى آن «التمهید لما فى الموطّا من المعانى و الاسانید» است توسط ابوعمر یوسف بن عبد الله بن محمد عبد البرّ معروف به «ابن عبد البر» (368ـ463ق) نوشته شده است. او این کتاب را براى نقد و بررسى احادیث و سندهاى کتاب موطا مالک در بیست مجلد نوشته است که بنابر نظر عده اى از محققان اهل سنت هیچ کتابى مثل آن در این زمینه تالیف نشده است. مذهب وى حنبلى بود ولى گرایش هایى به فقه مالکى و شافعى نیز داشت، به ظاهر از علماى متعصب اهل سنت بود اما بااین حال، مطالبى به نفع تاریخ، رجال، حدیث، و عقاید شیعه نیز در لابلاى مطالب کتاب هایش آورده است.

ابوالفرج عبدالرحمن بن علی بن محمد جوزی بغدادی (508 ـ 597 ق) معروف به «ابن جوزی» از دانشمندان مهم اهل سنت است که کتاب‌های فراوانی در زمینه های مختلف علوم اسلامی مثل تفسیرقرآن، حدیث، اخلاق، رجال، صحابه شناسی، سیره نبوی و تاریخ اسلام نوشته که مورد توجه و استناد متاخران قرار گرفته است. ابن جوزی در بغداد متولد شد و در همانجا وفات یافت و بنا به گزارش ذهبی او از نوادگان ابوبکر می باشد. وی مانند سایر حنابله حشویه که سلفی و اهل ظاهر هستند و فقط به ظواهر آیات و روایات اعتنا و استناد می کنند، با فلسفه و علوم نظری مخالف بود. او مثل برخی تراجم نویسان و علمای اهل سنت، اعتقاد به تشیع را دلیل بر ضعف راوی می دانست و از جمله کسانی است که با شیعیان دشمنی و کینه مخصوصی داشته و با تشیع به عنوان بدعت مبارزه می کرد؛ به طوری که همه علمای شیعه بغداد را از منبر منع کرد. ابن جوزی برخی مطالب را در فضیلت ولایت علی بن ابی طالب (ع) نقل کرده که خوشایند ذهبی و دیگر پیروان ابن تیمیه نبوده است.

شمس الدین ابو عبدالله محمد بن احمد ذهبی (673-748 ق) از برجسته ترین علماى رجالى و از مشهورترین مورّخان نیمه قرن هشتم هجرى است که در دمشق متولد شد و در آنجا رشد یافت و همانجا وفات کرد. او نویسنده ده ها کتاب تاریخى و رجالى مى باشد. شغل پدر او طلاکارى و طلافروشى بود؛ لذا به او «ذهبى» یا «ابن الذهبى» لقب داده اند. او بسیارى از منابع قرون اولیه اسلام را در دسترس داشته و بر اساس آنها به تالیف کتاب‌های خود پرداخته است در حالیکه بسیارى از آن منابع اهل سنت و شیعه هم اکنون از میان رفته اند. اهمیت او در حدیث‌شناسی از این جهت است که به دلیل احاطه داشتن کامل بر آثار گذشتگان، توضیحات و نکات بسیار سودمندى را در شرح احادیث و سند آنها نوشته که همه کتاب‌های پیشین فاقد آن نکات بوده است. او براى نوشتن کتاب‌های خود از منابع رجال و حدیث علمای شیعه نیز بهره‌های فراوانى برده است. ویژگى دیگر او در زمینه علم رجال این است که نوشتن شرح حال رجال حدیث را به طبقه، گروه، فرقه یا مذهب ویژه اى اختصاص نداده است. بلکه همه کسانى را که از صدر اسلام در طبقات نقل حدیث قرار گرفته و به نوعى در علم حدیث دخیل بوده اند به ترتیب سال‌ها و قرن‌های متوالى تا زمان خودش نوشته است. ذهبى پیرو ابن تیمیه بوده و گرایش سلفى داشت و از اهل ظاهر و حدیث به شمار مى رود. از این جهت، گرایش ضدّ شیعى بسیار قوى داشته است؛ بنابراین، مطالب او بر ضد شیعه که در کتاب‌هایش به وفور یافت مى شود.
 

کتاب الجرح و التعدیل یکى از معتبرترین منابع مفصل راوى شناسى (رجال) و صحابه شناسى اهل سنت به شمار مى رود که توسط ابومحمد عبدالرحمن بن محمد بن ادریس بن منذر بن داود بن مهران ابن ابى حاتم رازى (240ـ327ق) تالیف شده است. او که از علماى مهم رجال و حدیث اهل سنت بود، احادیث معتبر اهل سنت درباره فضائل على بن ابى طالب(علیه السلام) و منقبت ها و توثیق هاى مربوط به راویان شیعه را در کتاب هاى خود بویژه الجرح و التعدیل نقل کرده و به همین دلیل از سوى متعصبان اهل سنت به شیعه بودن متهم شده است. بسیارى از مطالب ابن ابى حاتم در کتاب هاى خود به ویژه کتاب الجرح و التعدیل از روى انصاف، عدالت، و آزادى علمى مطرح و ثبت شده است. بنابراین، او مطالب فراوانى درباره بزرگان علماى شیعه و امامان معصوم(علیهم السلام) آنان بیان کرده است که مورد توجه و استناد دانشمندان شیعه قرار گرفته است.

«تهذیب الاسماء و اللغات» توسط ابو زکریا یحیى بن شرف بن حسن بن حسین حزامى حورانى، محیى الدین نَوَوى شافعى دمشقى (631ـ676ق) نوشته شده است. این کتاب یکى از مهم ترین منابع رجال و راویان حدیث و نیز شرح اصطلاحات و لغات به کار رفته در احادیث نبوى است. اهمیت کتاب نَووى در این است که هم از لحاظ صحابه شناسى و رجالى و هم از جهت حدیث شناسى و فقه الحدیث شایان توجه و دقت است و متاخران علماى اهل سنت مثل ذهبى، ابن حجر عسقلانى، دمیرى، و قلقشندى از آن بهره برده اند. از جمله نکات شایان اهمیت این کتاب و البته غالب آثار نووى این است که احادیث و مسائل مربوط به تاریخ و عقاید شیعه مثل غدیر خم را به طور صریح نقل و شرح کرده است. نَوَوى نظرات فقهى و عقیدتى بسیار نزدیک به نظرات شیعه را اظهار کرده است که علماى شیعه براى ابطال نظرات و بدعت هاى وهابیون به آنها استناد کرده اند.

ابو الحسین احمد بن علی بن احمد بن عباس بن محمد بن عبد الله بن ابراهیم بن محمد بن عبد الله بن نجاشی اسدی صیرفی معروف به نجاشی(372ق ـ 450ق) یکی از بزرگترین دانشمندان کتاب شناس و شخصیت شناس شیعه در قرن پنجم به شمار می رود که در زمینه حدیث، رجال، تاریخ، فقه، و تفسیر تبحر و تخصص داشت. او در کوفه به دنیا آمد و در سامرا در گذشت، خاندان او که به «آل ابی السمال» شهرت داشتند از بزرگان کوفه و مورد تکریم و احترام اهل عراق بودند.

ابوجعفر محمد بن حسن بن علی طوسی، معروف به شیخ طوسی و ملقب به «شیخ الطائفه» (385 ـ 460 ق) یکی از ارکان مهم مذهب شیعه در زمینه های مختلف علمی مثل حدیث، تاریخ، فقه، کلام، رجال، و تفسیر به شمار می رود. او در طوس متولد شد و پس از رشد در آن دیار در سن بیست و سه سالگی (یعنی در سال 408ق) برای ارتقای دانش خود و استفاده از محضر اساتید برجسته زمان خود به بغداد سفر کرد. شیخ طوسی پس از گرفتاری‌ها و فتنه های بغداد به نجف اشرف رفت و در نجف اشرف حوزه علمیه ای تاسیس نمود که بزرگترین حوزه علمیه در میان شیعیان گردید و در جوار حرم امام الموحدین علی بن ابی طالب(ع) در گذشت.

ابومحمد عبدالرحمن بن محمد بن ادریس بن منذر بن داود بن مهران حنظلى ابن ابى حاتم رازى (240 ـ 327 ق) یکى از بر جسته ترین و مهم ترین راویان و حدیث ‌شناسان اهل سنت به شمار مى رود که پدرش ابوحاتم رازى از دوستان نزدیک بخارى و مسلم بود. او در رى متولد شد و در بغداد وفات یافت؛ و براى کسب و ارتقاى دانش حدیثى خود به شهرهاى مهم زمان خود مثل شهرهاى عراق، شام، مصر و حتى شهرهاى روم مسافرت کردابن ابى حاتم على رغم اینکه در میان بزرگان رجال اهل سنت به عنوان شخصى صدوق و فوق العاده قابل اعتماد شناخته شده است، به دلیل نقل احادیث معتبر در منابع اهل سنت درباره فضائل و مناقب على بن ابى طالب (ع)، او را به شیعه بودن متهم ساخته اند؛ در حالى که او به اعتراف مورخان و راوى شناسان مهم آنان مثل ابن حجر عسقلانى، ذهبى و سمعانى از روایان و مورخان برجسته و پایبند به اصول اعتقادى و فقه اهل سنت به شمار مى رود. با توجه به نقل احادیث معتبر و نقل مطالب مهمى در تایید برخى از راویان شیعه به ویژه در کتاب «الجرح و التعدیل»، مطالب وى از اهمیت ویژه اى براى علماى شیعه برخوردار است. او نکات ارزشمندى درباره رجال حدیث ذکرکرده که مورد توجه علماى اسلام قرار گرفته است و  ذهبى، ابن کثیر، خطیب بغدادى، ابن حجر عسقلانى و دیگران، از کتاب‌های او به عنوان منبع دست اول تحقیق و تالیف کتاب‌های خود استفاده کرده اند. او بر کتاب «تاریخ الکبیر بخارى» اشکالاتى را وارد کرده است.

احمد بن عبد الله بن احمد بن اسحاق بن موسی بن مهران ابو نعیم اصفهانی (336 ـ 430 ق) یکی از مهم‌ترین دانشمندان تاریخ اسلام و حدیث اهل سنت به شمار می‌رود که او را صاحب نظر و مورد وثوق دانسته و به احادیث و نظرات وی درباره شخصیت‌های اسلامی توجه بسیاری کرده‌اند. او در اصفهان تولد و وفات یافت. پدر او از آزاد شدگان نوه جعفر ابن ابی طالب بوده است. از لحاظ عقیدتی تمایل بسیار شدیدی به مکتب اشعری داشت. در اصفهان و در دامان پدرش و برخی اساتید اصفهان رشد یافت و برای افزایش دانش حدیثی خود به شهرهای مختلف اسلامی مثل عراق، شام، نیشابور وحجاز مسافرت کرد.

او از چنان شهرت و تبحری برخوردار شد که مشتاقان احادیث نبوی از همه شهرهای اسلامی برای بهره جستن از دانش حدیثی وی به اصفهان و خدمت او می‌رسیدند. حتی گفته‌اند که به مدت چهارده سال در شرق و غرب سرزمین اسلامی کسی از لحاظ قدرت حفظ و تسلط بر سند احادیث برتر از او نبود. ابونعیم در نزد عموم علمای اهل سنت چنان زیاد است که از او به عنوان «حافظ بزرگ حدیث»، «محدث خبیر»، «استاد حافظان حدیث»، و «شیخ الثقات» یاد کرده‌اند.

او علی رغم تعصب شدید بر عقاید خود، برخی از احادیث مربوط به فضایل پنج تن آل عبا (علیهم السلام) (مثل ماجرای مباهله)، احادیث حضرت مهدی (علیه السلام)، و سایر اهل بیت (علیهم السلام) را نقل کرده و به ویژه در مورد آنها کتاب نیز نوشته است مثل کتاب «اخبارالمهدی» و «مانزل من القرآن فی علی».