کتاب «تاریخ الاسلام» توسط شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد ذهبى (748 - 673 ق) نگاشته شده است. این کتاب یکى از مهمترین و اصلى ترین منابع تاریخ اسلام است که هم براى اهل سنت و هم براى شیعه حائز اهمیت است. زیرا ذهبى در این کتاب زندگی نامه حدود چهل هزار نفر از افراد مشهور و همه گروه ها و فرقه هاى مذهبى را از زمان پیامبر(ص) تا سال هفتصد هجرى قمرى و همه محدوده هاى جغرافیایى مسلمانان را آورده است و بسیارى از مطالب آن در سایر کتاب هاى تاریخ و رجال یافت نمى شود. بنابراین شرح حال بسیارى از رجال شیعه را نیز در آن بیان کرده است. از مهم ترین منابع تدوین کتاب او آثار تاریخى و رجالى شیعیانى مثل منتجب الدین رازى، ابن ابى طى، ابن بطریق، برهان الدین قزوینى، و ابن الفوطى بوده است؛ در حالى که برخى از این آثار مفقود گشته اند، مطالب آنها در این کتاب و سایر آثار ذهبى حفظ شده است.

کتاب «میزان الاعتدال فى نقد الرجال» از کتاب هاى مهم اهل سنت در زمینه شناخت صحابه و طبقات راویان حدیث به ویژه راویان ضعیف به شمار مى رود و توسط شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان ذهبى (673-748 ق) تالیف شده است. ذهبى سلفى مذهب بوده و دوست نزدیک و پیرو متعصب ابن تیمیه به شمار مى رود، از این جهت مخالف و دشمن سرسخت شیعیان و عقاید شیع امامیه است. و تعابیر بسیار تند و شدید اللحنى براى تضعیف آنها به کار برده است. این کتاب از منابع بسیار مهم اهل سنت در جرح و تضعیف راویان و علماى شیعه به شمار مى رود و براى علماى شیعه نیز داراى اهمیت فراوان است. زیرا صدق گفتار بسیارى از راویان و علماى تراز اول تاریخ تشیع را تایید و اثبات کرده است.

شمس الدین ابو عبدالله محمد بن احمد ذهبی (673-748 ق) از برجسته ترین علماى رجالى و از مشهورترین مورّخان نیمه قرن هشتم هجرى است که در دمشق متولد شد و در آنجا رشد یافت و همانجا وفات کرد. او نویسنده ده ها کتاب تاریخى و رجالى مى باشد. شغل پدر او طلاکارى و طلافروشى بود؛ لذا به او «ذهبى» یا «ابن الذهبى» لقب داده اند. او بسیارى از منابع قرون اولیه اسلام را در دسترس داشته و بر اساس آنها به تالیف کتاب‌های خود پرداخته است در حالیکه بسیارى از آن منابع اهل سنت و شیعه هم اکنون از میان رفته اند. اهمیت او در حدیث‌شناسی از این جهت است که به دلیل احاطه داشتن کامل بر آثار گذشتگان، توضیحات و نکات بسیار سودمندى را در شرح احادیث و سند آنها نوشته که همه کتاب‌های پیشین فاقد آن نکات بوده است. او براى نوشتن کتاب‌های خود از منابع رجال و حدیث علمای شیعه نیز بهره‌های فراوانى برده است. ویژگى دیگر او در زمینه علم رجال این است که نوشتن شرح حال رجال حدیث را به طبقه، گروه، فرقه یا مذهب ویژه اى اختصاص نداده است. بلکه همه کسانى را که از صدر اسلام در طبقات نقل حدیث قرار گرفته و به نوعى در علم حدیث دخیل بوده اند به ترتیب سال‌ها و قرن‌های متوالى تا زمان خودش نوشته است. ذهبى پیرو ابن تیمیه بوده و گرایش سلفى داشت و از اهل ظاهر و حدیث به شمار مى رود. از این جهت، گرایش ضدّ شیعى بسیار قوى داشته است؛ بنابراین، مطالب او بر ضد شیعه که در کتاب‌هایش به وفور یافت مى شود.
 

کتاب «مرآه الزمان فى تاریخ الاعیان» توسط شمس الدین ابو المظفر یوسف بن قزاوغلى سبط ابن جوزى (581ـ 654ق) نوشته شده است و از مهم ترین منابع تاریخ اسلام، سیره نبوى، رجال و حدیث براى اهل سنت به شمار مى رود، به طورى که بسیارى از مورخان متاخر مثل ابن کثیر، ذهبى، و ابن حجر عسقلانى بهره هاى فراوانى از آن برده و در ترجمه و شرح حال نویسنده کتاب به نیکى از وى یاد کرده اند.نویسنده کتاب على رغم اینکه از حنابله حشویه بود اما نسبت به شیعیان و ائمه بزرگوار شیعه(ع) دشمنى نداشت؛ بلکه کتابى درباره دوازده امام شیعه نوشته است که با نام «تذکره الخواص» یا «تذکره خواص الامه بذکر خصائص الامه» شهرت دارد. عده اى از مورخان متعصب اهل سنت مثل ذهبى که نوشتن مناقب و فضائل اهل بیت پیغمبر اکرم(ع) را بر نمى تابد، سبط ابن جوزى را به دلیل نوشتن این کتاب متهم به تشیع کرده و پس از تمجید و توصیف فراوان درباره وى گفته است: اما (متاسفانه) در نهایت رافضى (یعنى شیعه) گشت.

 

این کتاب که یکى از مهم ترین منابع اهل سنت در شناخت راویان احادیث مى باشد، توسط محمد بن احمد بن عثمان ابوعبدالله شمس الدین ذهبى(673-748ق) نوشته شد. ذهبى راویان احادیث نبوى را در این کتاب در بیست و یک طبقه مورد بررسى و گزارش قرار داده و شرح حال حدود یک هزار و یکصد و هفتاد و شش راوى را در ذیل این طبقات نوشته است. با توجه به ارتباط نزدیکى که ذهبى با ابن تیمیه داشت، به شدت از ابن تیمیه پیروى کرده و لجاجت و عناد خاصى نسبت به شیعیان و عقاید شیعه اظهار کرده است؛ او در همه کتاب هاى خود این خط مشى را در پیش گرفته و تعابیر بسیار تند و شدیدى را در نقد و تضعیف راویان شیعه به کار برده است. على رغم  کینه ورزى بر ضد شیعه، به نقل احادیث راویان و شرح احوال رجالى از شیعه پرداخته و نیز از منابع مهم تاریخى و رجالى آنان بهره برده است.
 

«العِبَر فى خَبَر من غَبَر» کتابى است بسیار مهم در زمینه تاریخ اسلام و ذکر وفیات علماى اسلام که توسط شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمدبن عثمان ذهبى (673-748 ق) به نگارش درآمده است. این کتاب بنابه گفته عده اى از محققان به عنوان خلاصه اى براى کتاب تاریخ الاسلام تلقى شده است. به طورى که او در این کتاب فقط مهم ترین حوادث و تاریخ وفات مهم ترین شخصیت هاى جهان اسلام را ذکر کرده است. ذهبى که دوست و شاگرد متعصب «ابن تیمیه» بود و به شدت تحت تاثیر عقاید و ادعاهاى واهى وى قرار داشت، شخصى سلفى مسلک بود و از این جهت لجاجت و کینه توزى شدیدى نسبت به شیعیان و عقاید شیعه و حتى تاریخ شیعه داشت. او بر اساس این لجاجت بود که در کتاب هاى خود به راویان شیعه اهانت می کرد. در نقل هاى تاریخى مربوط به صدر اسلام هیچ یک از وقایع مهمى را که به ولایت على بن ابى طالب(ع) مربوط مى شد، نقل نکرده است؛ مثل واقعه لیله المبیت، واقعه انذار عشیره، واقعه غدیر که از مهم ترین وقایع تاریخ و سیره نبى اکرم(ص) مى باشد. حتى در ذکر واقعه عاشورااز وقایع سال شصت و یکم هجرت نبوى، ماجراى شهادت امام حسین(ع) را به عنوان سرپیچى ایشان از فرمان یزید و فریفته شدن به نامه هاى اهل کوفه یاد کرده و هیچ سخنى درباره فجایع یزید و یزیدیان در حق سید الشهداء(علیه السلام) و خاندان نبى اکرم(ص) به میان نیاورده است!

کتاب کافی یکی از مهمترین کتاب‌های حدیثی و نخستین کتاب از کتب اربعه شیعه است که توسط ابو جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینی (م 329 ق) نوشته شده است. این کتاب در واقع نخستین کتابی است که به صورت جامع در همه زمینه های اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تفسیر و تاریخ، روایات معتبر را جمع کرده است. به طوری که تعداد روایات آن برابر و بلکه بیش از همه روایات صحاح سته است. کلینی کتاب خود را در سه بخش عمده مرتب کرده است: اصول دین «اصول کافی»، فروع دین «فروع کافی»، متفرقه که با عنوان «روضه کافی» شناخته شده است. کلینی این کتاب را در پاسخ به درخواست برخی از شیعیان تدوین کرد که به علت تعدد و اختلاف روایت‌ها نمی توانستند مسائل و حقایق اسلامی را به طور دقیق و حقیقی تشیخص دهند.

ابوالفرج عبدالرحمن بن علی بن محمد جوزی بغدادی (508 ـ 597 ق) معروف به «ابن جوزی» از دانشمندان مهم اهل سنت است که کتاب‌های فراوانی در زمینه های مختلف علوم اسلامی مثل تفسیرقرآن، حدیث، اخلاق، رجال، صحابه شناسی، سیره نبوی و تاریخ اسلام نوشته که مورد توجه و استناد متاخران قرار گرفته است. ابن جوزی در بغداد متولد شد و در همانجا وفات یافت و بنا به گزارش ذهبی او از نوادگان ابوبکر می باشد. وی مانند سایر حنابله حشویه که سلفی و اهل ظاهر هستند و فقط به ظواهر آیات و روایات اعتنا و استناد می کنند، با فلسفه و علوم نظری مخالف بود. او مثل برخی تراجم نویسان و علمای اهل سنت، اعتقاد به تشیع را دلیل بر ضعف راوی می دانست و از جمله کسانی است که با شیعیان دشمنی و کینه مخصوصی داشته و با تشیع به عنوان بدعت مبارزه می کرد؛ به طوری که همه علمای شیعه بغداد را از منبر منع کرد. ابن جوزی برخی مطالب را در فضیلت ولایت علی بن ابی طالب (ع) نقل کرده که خوشایند ذهبی و دیگر پیروان ابن تیمیه نبوده است.